انتشار جهانی ویروس کووید-19، توانست ابعاد و گرایش‌های سیاسی برخی از نهادهای به‌ظاهر بی‌طرف جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی را مشخص کند. این روزها این سازمان بیش از هر مرکز مدیریت بحرانی در جهان به کانون توجه‌ها بدل شده‌است. این نگاه‌ها بیشتر از آن‌که امیدوارنه باشد، موجب یاس جهانیان شده است.WHO  به درستی از پس وظیفه‌اش در بحران کرونا بر نیامده است. بی‌اعتمادی‎ها به این سازمان، پس از اظهارات و توصیه‌های پی‌درپی نامعتبر قوت گرفته است. در ادامه به بررسی بخشی از دلایل این بی‌اعتمادی می‌پردازیم.

سو مدیریت فاجعه بار

جنجال بر سر تأمین منابع مالی سازمان بهداشت جهانی این روزها بسیار بالا گرفته‌است. قطع همکاری آمریکا با این نهاد بین‌المللی آن هم در اوج شیوع کرونا، بحران‌های پیش روی این سازمان را بیش از پیش کرده است. آمریکا بزرگترین حامی مالی سازمان بهداشت جهانی بود اما حالا قصد دارد کمک‌های مالی خود را به سوی دیگر سازمان‌های جهانی فعال در زمینه سلامت معطوف کند. ترامپ نخستین رئیس جمهوری بود که تصمیم به قطع همکاری با این سازمان گرفت و در 9 خرداد ماه سال جاری، هم‌زمان با اعلام تصمیم خود مبنی بر لغو امتیازات تجاری و مسافرتی هنگ‌کنگ، قطع همکاری مالی با این سازمان را نیز علنی کرد. آنچه در رسانه‌ها کمتر به آن پرداخته شده، سو مدیریت و عدم شفافیت مسئولان رده بالای سازمان بهداشت جهانی است. این سو مدیریت در بحران بزرگ‌ترین همه‌گیری قرن 21، منجر به از بین رفتن زندگی و اقتصاد بسیاری از مردم جهان شده‌است.

اظهارات متناقض

هفته گذشته سازمان بهداشت جهانی در یک نشست خبری اعلام کرد که بیماران بدون علامت، عامل انتشار ویروس کرونا نیستند. این اظهارات در واکنش به نگرانی محققانی بود که می‌گفتند مبتلایان بدون علامت، ناقلان خاموش هستند. «ماریان ون کرکوف»، رئیس بخش بیماری‌های اضطراری در سازمان بهداشت جهانی، به خبرنگارن گفت: بر اساس اطلاعات ما این‌که فرد بدون علامت بتواند بیماری را به دیگران منتقل کند، بسیار نادر است و دولت‌ها تنها باید مبتلایان را قرنطینه کنند. در همان ساعات اولیه انتشار این اظهارات، واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی بسیار بالا گرفت. بسیاری از پزشکان و محققان، اظهارات سازمان بهداشت جهانی را رد کردند. از نظر آن‌ها کووید-19 در بدن یک فرد مبتلا ممکن است بدون علامت باقی بماند و بیماری را به‌راحتی به بدن فرد دیگر منتقل کند. در این بین هر شی و فردی که در تماس با فرد مبتلا بوده‌است، می‌تواند ناقل باشد. کاربران شبکه‌های اجتماعی سازمان بهداشت جهانی را دروغ نامیدند. کشورهایی چون آمریکا، استرالیا و ژاپن بارها این سازمان را متهم به سهل‌انگاری و دروغ‌پراکنی سازمان‌یافته کرده‌اند. از شروع همه‌گیری کرونا تا به امروز، به نظر می‌رسد این مسئله، سومین دروغ بزرگی است که از سوی این سازمان منتشرشده است.

بازی با دروغ

دروغ اول زمانی مطرح شد که سازمان بهداشت جهانی هشدارهای کشور تایوان در خصوص مسری و خطرناک بودن کرونا را نادیده گرفت و تنها به اسناد و اطلاعات چین اکتفا کرد. این سازمان اعلام کرد که بیماری کووید 19 مسری نیست و قابلیت انتقال بین انسان‌ها را ندارد. بعد از مدتی با عالم گیرشدن کرونا، شک‌ها و بی‌اعتمادی به سازمان بهداشت جهانی روز به روز بیشتر شد.

در همان روزها «تدروس غیبریسوس»، رئیس آفریقایی‌تبار این سازمان در نشستی گفت: مسئولان تایوان نسبت به من اتهام‌های نژادپرستانه می‌زنند. اظهارات تدروس غیبریسوس، بارها از سوی تایوانی‌ها رد شد و آن‌ها این اتهامات را نپذیرفتند. دومین دروغ سازمان بهداشت جهانی مربوط به توصیه‌های بهداشتی این سازمان بود. این سازمان در گزارش‌های خود مدام توصیه می‌کرد که شست‌وشوی دست‌ها به مدت 20 ثانیه، ضدعفونی ابزار و رعایت فاصله اجتماعی یک‌متری برای پیشگیری از کرونا کافی است. این سازمان در 18 فروردین سال جاری در یک نشست خبری اعلام کرد که استفاده از ماسک فقط برای کادر درمان و افراد مبتلا الزامی است و افراد سالم نیازی به استفاده از آن ندارند. همین اظهارات اختلاف‌هایی در بین مدیران نظام بهداشت کشورها انداخت. در برخی از کشورها مثل اندونزی، مراکش و آمریکا مقام‌های بهداشت به مردم توصیه می‌کردند که از ماسک استفاده و به توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی اکتفا نکنند.

در کشورهایی چون سوئد و بریتانیا چنین توصیه‌ای نشد و استفاده از ماسک را فقط مختص پرستاران و پرشکان می‌دانستند. از سویی پژوهشکده‌های بزرگی در دنیا با ردیابی و مطالعه دقیق بر روی نحوه انتشار کرونا، به اطلاعاتی دست یافتند که نشان می‌داد ماسک تا چه حد می‌تواند در پیشگیری از کرونا مؤثر باشد. موسسه‌های معتبری چون فناوری ماساچوست آمریکا، ام‌آی‌تی، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در سی‌دی‌سی آمریکا از جمله این مراکز بودند. آن‌ها با استفاده از دوربین‌های پرسرعت و حسگرهای قوی به طور دقیق دریافتند که در هر بار عطسه یا سرفه چه اتفاقی می‌افتد. طبق این تحقیقات، ذرات عطسه آلوده می‌توانست تا 6 تا 8 متر به هوا پرتاب و بر روی هر سطحی پخش شود. در ادامه تحقیقات دریافتند که زدن ماسک از نفوذ این ذرات به میزان بسیار زیادی از آلودگی به ذرات پیشگیری می‌کند. زدن ماسک حتی از فاصله گذاری اجتماعی دو متری نیز مؤثرتر شمرده شد. در همین راستا محققان بسیار زیادی در شبکه‌های اجتماعی مطالبی منتشر و به استفاده از ماسک توصیه کردند. مثلاً نحوه پوشیدن و دست زدن به ماسک باید چگونه باشد که بعد از گذشت دو ماه از اجباری نبودن ماسک، سازمان بهداشت جهانی برای جلوگیری از شیوع بیشتر، آن را الزامی دانست.

مدیریت حیاتی واکسیناسیون

در شش ماه گذشته، جهان با اطلاعات ضد و نقیض زیادی از سوی سازمان بهداشت جهانی روبه‌رو بوده‌است. این دروغ‌ها، بی‌اعتمادی گسترده‌ای نسبت به این سازمان در پی داشته‌است. هنوز پرونده تخلف‌های این سازمان در کنترل مالاریا و وبای آفریقای جنوبی در جریان است. «تدروس غیبریسوس»، نخستین مدیرکل آفریقایی‌تبار سازمان بهداشت جهانی است. روزنامه واشنگتن پست در سال 2017 با انتشار یک گزارش از تخلف رئیس جدید سازمان بهداشت جهانی یعنی «تدروس غیبریسوس» پرده برداشت. این روزنامه بر اساس شواهدی محکم، تدروس را متهم کرد که فعالیت‌های اشتباه او در زمانی که وزیر بهداشت اتیوپی بوده است، باعث همه‌گیری بیشتر وبا در کشور شده‌است. در واقع او مدیریت وزارت بهداشت کشورش را در سه همه‌گیری گسترده وبا به عهده داشته‌است. یک متخصص برجسته بهداشت جهانی این اتهام را تأیید کرد اما نه تنها پرونده تدروس غیبریسوس بسته نشد بلکه در کمال ناباوری کارشناسان، او رئیس سازمان بهداشت جهانی شد. به درستی معلوم نیست در آینده که واکسنی برای درمان کرونا یافت شود، جهان با این چنین سازمان بهداشتی چگونه مدیریت درمان را پیش بگیرد. نقش سازمان بهداشت جهانی در توزیع درست واکسن بسیار مؤثر است.

جلوگیری از بوجود آمدن بازار سیاه واکسن و توزیع آن در سراسر دنیا کار بسیار پیچیده‌ای است. از سویی نفوذ قدرت‌های مختلف در سازمان بهداشت جهانی به انداه کافی ترسناک بوده و جهان بایستی به یک شفافیت در این سیستم برسد. شاید محکوم کردن کشورهایی که در همه‌گیری کرونا نقش داشته‌اند، بتواند اولین اقدام مؤثر باشد. از طرفی اولین واکسن پاک‌سازی باید به خود سیستم بهداشت جهانی زده شود؛ زیرا این آخرین همه‌گیری مرگبار در جهان بهم پیوسته نخواهد بود.