مصرف ماهی و میگو در ایران طی سال های گذشته با کاهش 30 درصدی از رقم 294 و 520 تن در سال 91 به رقم 206 هزار و 514 تن رسیده است. در سال 91 مصرف سرانه ماهی و میگو به ازای هر نفر، 4 کیلو بوده اما در سال 99 این عدد به دو کیلو رسیده است. شیوع ویروس کرونا و کاهش قدرت خرید مردم ازجمله دلایل کاهش مصرف آبزیان در ایران است.

 مصرف آبزیان در ایران 50 درصد کمتر از استانداردها

 آمارها نشان می‌دهد که سرانه مصرف آبزیان در ایران 10 کیلوگرم نصف سرانه مصرف جهانی 20 کیلوگرم است. این رقم در کشورهایی چون ژاپن به  ۷۲ کیلوگرم می رسد. هرچند مصرف آبزیان در کشورها و جوامع مختلف، بسته به فرهنگ و وضع اقتصادی مردم متفاوت است اما مهم‌ترین عوامل کاهش سرانه مصرف آبزیان در ایران، گرانی آبزیان و کاهش قدرت خرید مردم است. در آذرماه سال جاری، بازرس آبزیان اتحادیه پرنده و ماهی تهران در رابطه با کاهش مصرف آبزیان گفت: در ماه‌های سرد سال، مصرف ماهی در بین خانواده‌ها افزایش می‌یابد، اما با افزایش قیمت‌ها و هزینه‌های زندگی، مصرف آبزیان در استان تهران روزانه حدود ۱۰۰ تن کاهش‌یافته است.

 برخی کارشناسان ازجمله مدیرکل دفتر آبزیان سازمان شیلات ایران «مهدی شکوری» معتقدند که ذائقه ایرانی و تمایل به مصرف گوشت و مرغ، علت اصلی پایین بودن سرانه مصرف ماهی در ایران است.

این در حالی ست که کاهش مصرف ماهی و سایر آبزیان به دلیل پایین آمدن قدرت خرید مردم باعث شده تا حدودی قیمت آن کاهش پیدا کند. گفتنی است که در سال‌های اخیر تلاش‌هایی صورت گرفت تا مردم به مصرف بیشتر آبزیان روی بیاورند و در این راستا بتوانند سرانه مصرف آبزیان به 12 کیلوگرم به ازای  هر ایرانی افزایش دهند اما جهش قیمت‌ها و کاهش توان خرید مردم، مانع از تحقق این پروژه شد.

 دست‌کاری و نقص سیستم عرضه در بحران‌ها

فعالان حوزه آبزی‌پروری معتقدند که تولیدکنندگان با شیوع کووید_۱۹ در ایران و تعطیلی رستوران‌ها، هتل‌ها و  بسته شدن مرزهای صادراتی و وارداتی کشور با کاهش شدید تقاضای خرید، مازاد و انباشت ماهی در مزارع مواجه شدند. این مسئله باعث شد که تولیدکنندگان به دلیل کاهش نقدینگی، میل و رغبتی برای ماهی ریزی در دوره بعدی از خود نشان ندهند.

ارسلان قاسمی مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان، گسترش ویروس کرونا و تعطیلی مراکز مصرف‌کننده و دست‌کاری سیستم عرضه ماهی را دلیل گرانی و کاهش مصرف ماهی در ایران عنوان کرده است.

او در این رابطه گفته است که با گسترش ویروس کرونا و تعطیلی مراکز مصرف‌کننده، قیمت ماهی ناشی از مشکلات سیستم عرضه همچنان بالاست، چراکه بسیاری از عرضه‌کنندگان و فروشندگان در مقاطعی از خرید ماهی از تولیدکننده خودداری می‌کردند. ان ها با این کار می خواهند با پایین نگه‌داشتن سطح عرضه توجیهی برای افزایش قیمت داشته باشند.

این مقام مسئول از فقدان نظارت دستگاه‌های متولی همچون سازمان شیلات، سازمان حمایت و دامپزشکی انتقاد کرده و گفت: «بنا بر آمار وزارت جهاد کشاورزی سالیانه ۹۰۰ هزار تن گوشت قرمز و بنا بر آمار شیلات یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تن ماهی تولید می‌شود، درحالی‌که بر گوشت قرمز نظارت بسیاری می‌شود، اما بر تولید ماهی هیچ نظارتی نیست. علی‌رغم آنکه محصولات آبزی به‌عنوان تأمین پروتئین موردنیاز مردم می‌تواند امنیت غذایی کشور را تأمین کند، اما متأسفانه هیچ نظارتی بر آن نیست و به گفتهٔ او استدلال برخی مسئولان بر آن است که ماهی کالای لوکسی است که تمام اقشار مصرف نمی‌کنند».

  کمبود نقدینگی برای تأمین غذای آبزیان

پایان سال گذشته، پرورش‌دهندگان ماهی برای پرورش دوره بعدی ثبت سفارش کرده بودند و خوراک موردنیاز نیز خریداری‌شده بود. پیش‌بینی آن‌ها این بود که در فاصله اسفند تا فروردین 99 ماهی‌ها برداشت می‌شود و آن‌ها برای پرورش دوره بعد اقدام می‌کنند؛ اما با شیوع کرونا و کاهش تقاضای خرید از سوی مردم، ماهی‌ها برداشت نشدند. به گفتهٔ مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان شیلات بچه ماهی‌ها بایستی با وزن ۵۰ گرمی وارد دریا می‌شدند. با شیوع ویروس کرونا این مراکز ماهی را بیشتر از زمان موعد بچه ماهی ها را نگه داشتند و وزن آن بیش از ۵۰ گرم شد. در نتیجه هزینه‌ها افزایش‌یافت. از طرفی هرچه بچه ماهی بیشتر در استخرها بماند انتقال آن نیز سخت‌تر خواهد شد و گذر از وزن مشخصی دیگر توجیه اقتصادی ندارد؛ زیرا طی این اتفاق، ماهی‌هایی که وزن بیشتری دارند ماهی‌های کوچک را می خورند و این صدمه بسیاری به تولیدکننده وارد می‌ کند و ممکن است ده‌ها تن ماهی در قفس از بین بروندو  نتیجه این  می شود که ماهی های کمتر یا گران تری تولید شوند.

«علی اکبرخدایی» دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان در رابطه با چالش‌های تأمین خوراک دام و بچه ماهی‌ها گفت: برای خرید بچه ماهی و خوراک دام نیازمند نقدینگی هستیم؛ زیرا زمان از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر دولت امروز به داد ما برسد می‌توانیم سرپای خود بایستیم اما اگر قرار باشد این خرید یک ماه دیگر صورت گیرد پولی برای تأمین بچه ماهی و خوراک ماهی نخواهیم داشت. این پرورش دهنده ماهی در قفس از انباشت حدود 1500 ماهی در قفس خبر داده و گفت ما اگر نتوانیم مواد اولیه به خصوص بچه ماهی را تأمین کنیم نمی‌توانیم روند تولید را ادامه دهیم و ممکن است عده‌ای شغلشان را از دست بدهند و در نتیجه تولید ماهی از مقدار فعلی نیز کمتر خواهد شد.

منابع: نود اقتصادی / اگروفود نیوز / اقتصاد آنلاین / دنیای اقتصاد / مجله علمی شیلات ایران (سال بیست و سوم/شماره 4) / ایسنا