بررسی دیوارنگاری و تاثیر آن بر روحیه انسان



در دنیای معاصر، دیوارنگاری به عنوان یکی از مظاهر هنر شهری و مردمی جلوه گر شده است. هر چند کاربرد نقوش و رنگ ها و عناصر تزیینی برای زینت بخشیدن به معماری از دوران کهن متداول بوده است، لذا با تغییر ساختارهای شهری معاصر و مفاهیم جدید شهرنشینی، هنر دیوارنگاری نیز دستخوش تغییراتی شده است. تهران به عنوان پایتخت و مرکز فعالیت های فرهنگی هنری کشور می تواند بستر مناسبی جهت ارزیابی چگونگی شکلگیری و تغییر و تحولات - دیوارنگاری شهری در ایران باشد. از آن جا که نمای عمومی شهر متعلق به تمامی شهروندان است، دیوارنگاری شهری نیز هنری عمومی است و با گروه عظیم مخاطبان در ارتباط است و از این جهت، اهمیت آن دو چندان می شود. شهر تهران در زمان قاجار پایتخت شد، قریه ای سرسبز و مملو از چنار و باغ های فراوان در شمال شهرری بود، که حدود 15000 نفر جمعیت داشت. خانه های آن زیرزمینی و خیابان ها باریک و تو در تو بودند. اولین اقدامات عمرانی تهران در دهه 1300توسط سلسله پهلوی آغاز شد. در این دوره مفهوم زیباسازی فضاهای شهری مطرح گردید و سازمان زیباسازی شهر تهران در سال 1354 بنا شد. در پی اقدامات مدرنیزاسیون در این دوره موجی از نوگرایی و تجددطلبی سراسر جامعه را فرا گرفت و نیازها و ذائقه اجتماعی شهروندان را تحت تاثیر قرار داد. در نتیجه همین تحولات ساختار شهری بود که نسل جدیدی از نقوش دیواری به عنوان دیوارنگاری در فضای شهری شکل گرفت. هر چند، تعداد دیوارنگارهایی که در دوره پهلوی در معابر و نمای عمومی شهر ظاهر شدند بسیار معدود بود، لذا این جریان در دوره های بعد گسترش چشم گیری یافت. در آن زمان بیشتر دیوارنگار ه های شهری در میادین، نما و سر در ساختمان های بزرگ سلطنتی یا عمومی شکل می گرفتند. در دیوارنگاری دوره پهلوی، چهار رویکرد عمده مطرح شد که به واسطه ساختار بصری، موضوع و شیوه اجرا قابل تفکیک اند:
1-دیوارنگاری رسمی: در دوره پهلوی شیوه دیوارنگاری قاجار است که در کاخ ها و عمارات با شکوه سلطنتی ادامه داشت. مثلا در نمای بیرونی عمارتی از قبیل باغ ملی مشاهده می شود. نقوش فیگوراتیو در کنار نقوش طبیعت بی جان، منظره نگاری و حتی خط نوشته هایی با حاشیه های تزیینی دیده می شوند. از پرداخت های نه چندان ماهرانه این نقوش در کاربرد رنگ های خالص نقاشی ایرانی، نشان میدهد که پدیدآورندگان این آثار به دنبال ایجاد ترکیبی واحد از مدرنیته و سنت بوده اند. شیوه اجرای دیوارنگاره های رسمی، پیرو سنت قاجار، استفاده از کاشی های هفت رنگ و کاشی های نقش برجسته بوده است.
2- دیوارنگاری باستانی: از سیاست های هنری دوره پهلوی احیاء هنرهای سنتی و اصیل ایرانی بود. در نقاشی نیز باعث شکل گیری سبک نگارگری جدید شد. استفاده از نقوش ایران باستان و هخامنشی در نمای ساختمان ها، گرایشی بود که با ساختمان بانک ملی و سایر ادارات دولتی برای استفاده از کشفیات تخت جمشید شکل گرفت. نقش برجسته میدان توپخانه (امام خمینی (ره) فعلی) از نمونه های رویکرد باستانی در دیوارنگاری شهری است. در این آثار عموما سعی بر آن بود که نمای آن ها شبیه سنگ ساخته شود.
3-دیوارنگاری نوگرا: نوجویی و تجدد طلبی از ویژگی های جامعه پس از مشروطه است. پس از شکل گیری جریان های نوگرا در نقاشی دوره پهلوی، ظاهر شد. اهمیت این آثار بیشتر در بدعت و نوآوری هنرمندان بوده است، تا هماهنگی با معماری و محیط داشته باشد. نقش برجسته های سفالی، بتونی، فلزی و چیدمان های سرامیک از تکنیک های اجرای دیوارنگاره های نوگراست. دیوارنگاره های این رویکرد نیز مانند سایر آثار دیواری دوره پهلوی غالبا در فضاهای داخلی اجرا می شدند، مانند دیوارنگاره وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشاورزی، تالار وحدت، و ...
4 دیوارنگاری تبلیغی تجاری: عمومی‌ترین نوع دیوارنگاری شهری پیش از انقلاب، آثار تبلیغاتی تجاری بودند، که به تبلیغ مواد مصرفی، کالاها و خدمات می پرداختند. دیوارنگاری انقلاب را نمی توان ادامه دیوارنگاری پهلوی دانست، اما تاثیر دیوارنگاری پهلوی بر شکل گیری ریشه های دیوارنگاری شهری و مردمی دوره انقلاب را نیز نمی توان نادیده گرفت.
ویژگی های دیوارنگاری:  طراحی و اجرای این هنر بسیار پراهمیت است زیرا قرار است جاودانه بماند و تا زمانی که دیوار یا ساختمان پابرجاست، این نقاشی نیز پابرجا باشد. یک دیوارنگاره را بتوان از جهت های مختلف بدون ایجاد اختلال ناشی از نور و ... مشاهده کرد. از دیگر ویژگی های این نقاشی، آن است که معمولا بیننده این اثر در حال حرکت است و از دور اثر را مشاهده می کند. طراح باید سعی داشته باشد که هدف خود را به سادگی بیان کند. ویژگی بنا در یک دیوارنگار بسیار اهمیت دارد. اجرا بر دیوار یک دانشگاه یا مسجد یا ساختمان اداری، در نتیجه طرح و اجرا باید با مکان و کاربرد آن همسان باشد. استفاده درست و بجا از هارمونی رنگ ها در یک اثر دیواری بسیار مهم است. استفاده از هارمونی رنگ های آبی و فیروزه ای، نمودی آسمانی و ملکوتی دارد. پس برای مساجد که تجلی روح ملکوتی است، مناسب و قابل اجراست.

 به قلم// پگاه گودرزی ملایری

هنرآموز، رشته گرافیک 
هنرستان امام خمینی (ره)

برای این مطلب تا کنون نظری ثبت نشده‌ است.
0 / 200
  • نظر شما پس از بررسی و تایید منتشر خواهد شد.
  • لطفا از بکاربردن الفاظ رکیک، توهین و تهمت به اشخاص حقیقی و حقوقی خودداری کنید.

آخرین خبرها