چند روزی هست که کشور ما بویژه مناطق جنوبی، جنوب شرق و مرکزی آن تحت تاثیر اخبار وحوادث پدیده جوی به نام مونسون قرار گرفته است.

مونسون که همان پدیده جوی متاثر از بخش شمالی اقیانوس هند است و معمولا از اواخر خرداد ماه آغاز و تا اواخر شهریور ماه ادامه دارد،مناطق جنوب و جنوب شرق حتی مرکز کشور را تحت تاثیر خود قرار می دهد که در صورت وجود شرایط مساعد باعث رویداد بارش های رگباری شدید به همراه طوفان می شود، اتفاقی که در این چند روز به وقوع پیوست وضمن آنکه متاسفانه جان عده ای از هموطنانمان را گرفت،باعث خسارت های مالی فراوانی هم شد.

شدت عمل بسیار بالای این پدیده در فصل جاری که متاثر از تغییرات جویست باید هشداری جدی برای مسئولان، سیاستگذاران ومتصدیان امر باشد و بدانند این پدیده جوی می تواند تا چه حد آثار و تبعات گسترده ای داشته باشد. به گفته کارشناسان تغییرات جوی که بازخورد آن در رسیدن دمای کویر لوت به دمای 73 درجه سانتی گرادی یا براساس گزارش ناسا در شناخته شدن شهر اهواز به عنوان گرمترین شهر جهان در تیرماه ، همگی از محیا بودن شرایط بارش های سنگین این سیستم حکایت داشت چه آنکه گرمای هواباعث تشکیل سیستم کم فشار حاره ای شده و با رطوبت ناشی از اقیانوس هند،دریای عمان و خلیج فارس بارندگی هایی اینچنین شدید در پی داشت.

همه این موارد پارامترهای اقلیمی بود اما تمام مسئله این نیست چه آنکه پارامترهای فیزیوگرافیکی هم که شامل نوع کاربری اراضی، جنس خاک، مساحت حوضه ی آبریز، شکل حوضه، ارتفاع، شیب، جهت و نوع شبکه زهکشی است هم تاثیر بالایی در میزان تبعات این سیستم دارند که متاسفانه عملکرد ما در ایران در این حیطه بسیار نامطلوب بوده است. براساس مفاهیم علم هیدرولوژی، روان‌آب در صورتی تشکیل می شود که مقدار نفوذ آب نسبت به بارش در یک بازه زمانی کمتر می شود، حال اگر این روان‌آب در سطح و حجمی گسترده تشکیل شود موجب سیل و بروز خسارت می‌شود.

متاسفانه رفتار نامناسب ما در طبیعت باعث تشدید خسارتهای سیل شده،به طور مثال از ارزشمندترین عوامل افزایش نفوذ آب در خاک و کاهش حجم روان‌آب، پوشش گیاهیست که بویژه در سرشاخه‌های حوضه آبریز نقشی حیاطی دارند، اما متاسفانه شاهدیم با اقدامات صورت گرفته در کاهش حجم و سطح پوشش گیاهی، تاثیر مخربی در تشکیل سیلاب های ویرانگر را باعث شده است.از دیگر سو مکان‌یابی غلط شهرها هم از دلایل تشدیدگر سیلاب ها در کشور ماست؛ این جانمایی غلط شهرها که بعضا در مسیر سیلاب ها هستند با زهکشی و شیب غلط خیابان ها نقش مخرب مضاعف به خود می گیرد. همه عوامل فوق در کنار عدم اطلاع رسانی موثر و به هنگام در کنار مدیریت غلط پس از بحران باعث می شود در کشور ضمن آنکه جان‌های عزیزی را از دست می‌دهیم خسارت‌های سنگین مالی هم متحمل می شویم.

در کشورهای پیشرفته شاهدیم با کمک گرفتن از علم و به کارگیری روش‌های علمی علاوه برآنکه خسارت‌های سیل را به شدت کاهش داده اند، و به زعم برخی« تهدید» را به «فرصتی» ارزشمند تبدیل کرده اند. این فرصت در کشور ما که تبعات دشوار خشکسالی را دارد تحمل می کند بسیار برجسته ترهم هست.جالب آنجاست، مناطقی که بیشترین تاثیر را از سیلاب‌های اخیر گرفته اند در معرض شدیدتر خشکسالی‌های سالیان اخیر  هم هستند.

 از این رو با مدیریت صحیح روان‌آب های اخیر می توان این حجم آب بارش را به خوبی ذخیره کرد و با بهره گیری از روش‌های صحیح آبخیزداری و آبخوا‌ن‌داری چون احداث اصولی بندهای خشکه چینی،بتنی و گابیونی بدانیم سفره های تشنه زیر زمینی این مناطق ذخیره گاه ارزشمندی برای این سیلاب ها هستند. همچنین با هدایت و پخش این روان‌آب ها به سمت صحراها و دشتهای خشک هم از ظرفیت دیگری برای غنی سازی این سفره ها می توان استفاده کرد. پر واضح است همه ی این اقدامات با مدیریت صحیح و علمی و برپایه مطالعات دقیق علمی میسر است.