افراد و سازمان‌ها در هر مرحله از زنجیره ارزش با افزودن ارزش به محصول یا خدمات خود، می‌توانند تفاوت‌ها و تمایزهای خود را نشان دهند که آنها را از رقبا متمایز می‌سازد و اهمیت بسزایی در تعیین میزان مزیت رقابتی آنها دارد. 

برای مثال زنجیره ارزش در صنعت فولاد شامل استخراج سنگ آهن و تولید مواد اولیه، ذوب و فرآوری مواد اولیه، پالایش و تولید فولاد با گریدها و خواص شیمیایی و مکانیکی متفاوت، نورد، شکل دهی و تولید محصولات نهایی شامل ورق‌ها، لوله‌ها و مفتول‌ها، و درنهایت بسته‌بندی و توزیع جهت مصرف در صنایع خودروسازی، ساختمانی، لوازم خانگی و .. می باشد که خوشبختانه در استان ما حلقه های زیادی از این زنجیره فولاد عملیاتی شده و یا در مرحله طرح و برنامه ریزی است و حلقه های دیگری نیز نیاز به توجه و جذب سرمایه گذار دارد.

زنجیره ارزش مجموعه‌ای از عملیات‌هایی است که در یک صنعت به صورت زنجیرگونه انجام می‌پذیرد تا به خلق ارزش منجر شود. یکی از الزامات “رشد تولید” به حداکثر رساندن استفاده از ظرفیت‌های تولیدی و افزایش بهره وری و تکمیل زنجیره ارزش در صنایع مختلف، کسب وکارهای نوپا و فناور و دانش بنیان است.

توسعه زنجیره ارزش در رشد استان، نقش بسیار مهم و اثرگذاری دارد. این اثرات می‌تواند در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط‌زیستی بوده و تاثیرات گسترده‌ای بر توسعه پایدار استان داشته باشد که یکی از مهمترین رویکردها، باید توجه و حمایت از کسب و کارهایی باشد که در راستای تکمیل زنجیره ارزش در استان نقش‌آفرینی می‌کنند. خوشبختانه با احداث صنایع فولاد، آلومینیوم، صنایع دریایی و پتروشیمی در استان، توجه به توسعه زنجیره های ارزش در این صنایع، باعث رشد پایدار استان شده که در ادامه به بخشی از فرصت های حاصل از توجه به زنجیره های ارزش می پردازیم:

 

زنجیره ارزش باعث توسعه صنایع و تکامل تولیدهای مختلف در استان می‌شود. این امر فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد کرده و اشتغال برای جوانان را در استان فراهم می‌آورد.  توجه به زنجیره ارزش باعث افزایش ارزش افزوده محصولات و خدمات، ایجاد بازارهای جدید، افزایش تولید و فروش محصولات می شود که در نتیجه منجر به ایجاد فرصت های شغلی جدید می شود. افزایش ارزش افزده در هر مرحله از زنجیره، محصولات تولید شده در استان را جذاب تر و بازار پسندتر خواهد کرد که این امر منجر به افزایش تقاضا و در نتیجه رشد اقتصادی خواهد شد. توسعه و همکاری بین صنایع و شرکت ها، توسعه زیر ساخت ها و خدمات فنی و پشتیبانی، آموزش و توسعه منابع انسانی از جمله موارد توجه به زنجیره ارزش و رشد و توسعه پایدار در استان می باشد. 

 

زنجیره ارزش به مدیریت بهتر و هوشمندانه زنجیره تأمین (SCM) کمک می‌کند. این بهبود در مدیریت تأمین و ارتباطات با تأمین‌کنندگان در استان منجر به پایداری در تامین، بهینه سازی موجودی و زمان بندی تامین، بهبود هماهنگی و انطباق و تعامل بهتر با تامین کنندگان، افزایش دقت و شفافیت و کاهش هزینه‌های تامین و حمل و نقل کالا می‌شود.

 

با بهبود فرآیندها و افزایش ارزش افزوده، صنایع می‌توانند در بازار به موقعیت‌های بهتری دست یابند و رقابتی‌تر شوند. این تفوق در بازار به پایداری و تحقق اهداف کسب‌وکار کمک می کند. با توسعه زنجیره ارزش در استان شاهد کاهش هزینه ها و بهبود فرایندها، سرعت و دقت در تولید و توزیع، ارتقا کیفیت محصولات و خدمات، تعاملات بهتر با مشتریان و بازار، تسریع در تولید محصولات جدید به واسطه هماهنگی بهتر با زنجیره تامین و تغییرات بهتر در تولید و بازاریابی خواهد شد که در نتیجه افزایش رقابت پذیری صنعت و برتری در بازار را به دنبال خواهد داشت.

 

 برای توسعه و تشکیل زنجیره ارزش، به فناوری نیاز است. محصولات و کالاهای مختلف، حاصل به کارگیری فناوری هستند و بدون وجود آن، تولید و خلق ارزش ممکن نخواهد بود. مواد خام می‌تواند به کمک فناوری‌های مختلف در صنایع به محصولات با ارزش تبدیل شوند و سپس به فروش برسند.فناوری حلقه مفقوده در بسیاری از صنایعی است که به صورت بالقوه می‌توانند کالا و محصولات پر ارزش تولید کنند. سیاست‌گذاری‌ها در کشور، بایستی به گونه‌ای باشد که فناوری‌های مورد نیاز صنایع ساخته و به کار گرفته شوند. دولت و ابزارهای سیاستی بایستی فناوری را از طریق واردات یا حمایت از دانش بومی تأمین نماید.در زمینه تأمین فناوری مورد نیاز صنایع، شرکت‌های دانش‌بنیان نقش پر رنگی دارند. در واقع، یکی از اهداف توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور این است که فناوری‌های مورد نیاز صنایع به وسیله دانش بومی ساخته شوند. دانش‌بنیان‌ها به توسعه فناوری صنایع کمک می‌کنند و صنایع به کمک فناوری زنجیره‌های ارزش محصولات را توسعه می‌دهند.

با بهبود زنجیره ارزش، فناوری‌های نوین و مدرن‌تر در تولید، فرآوری و توزیع محصولات و خدمات، حضور پر رنگ تری خواهند داشت. توسعه زیر ساخت های اطلاعاتی و فناوری، استفاده از هوش مصنوعی جهت تحلیل داده ها، توسعه اینترنت اشیاء، رشد رباتیک و اتوماسیون صنعتی از جمله مزایای توجه به زنجیره ارزش در صنایع استان می باشد.  از طرفی استفاده بهینه تر از فناوری و نوآوری‌ها به بهبود فرآیندها، کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و کیفیت و ایجاد ارزش افزوده در کل زنجیره کمک می‌کند.

 

در زنجیره ارزش، نیاز به مهارت‌های متنوع و تخصصی در مختلف مراحل وجود دارد. این امر باعث ترکیب و ارتقاء مهارت‌های جامعه می‌شود که توسعه افراد و ارتقاء سطح مهارتی؛ معرفتی و فرهنگی آن‌ها را به همراه دارد.

 

زنجیره ارزش باعث ارتقاء و تعالی و پیشرفت و توسعه متوازن بخش‌های مختلف اقتصادی، از جمله کشاورزی، صنعت، خدمات، امور بندری و صادرات، حمل و نقل و حتی گردشگری می شود. 

این ارتقاء به توسعه درآمد و رفاه اجتماعی در استان کمک می‌کند. ایجاد فرصت های اقتصادی، افزایش تجارت و صادرات، ایجاد اشتغال، توسعه دانش، ارتقا مهارت ها و توانمندی محلی ، توسعه شبکه های همکاری و ارتباطات و تحولات فناوری و نوآوری به توسعه بخش های مختلف اقتصادی در استان کمک می کند که به همین منظور لازم است با مطالعه و نیاز سنجی یک نقشه راه برای توسعه زنجیره ارزش در استان تدوین و وظایف هر بخش و دستگاه مشخص شود. 

از سوی دیگر شرکت‌های کوچک و متوسط علاقه‌مند به فعالیت های اقتصادی پایدار نیز می‌توانند با انتخاب مدل کسب و کار در نقشه راه زنجیره ارزش به سودآوری و پایداری دراز مدت برسند.

 

بهبود زنجیره ارزش و بهره‌وری بیشتر از منابع طبیعی منجر به کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست می‌گردد و به توسعه پایدار منطقه کمک می‌کند. در هر نقطه که تمرکز بر توسعه زنجیره ارزش صورت نگیرد با هدر رفت منابع مواجه خواهیم شد. توجه به زنجیره ارزش مقوله ای است که باید بر آن تاکیدی موکد داشت. با کامل شدن زنجیره تولید محصولات خام تا تولید محصولات با ارزش افزوده و به دنبال آن شکوفایی صنعتی کشور، وابستگی اقتصادی و صنعتی به منابع سوخت فسیلی کاهش می‌یابد و تحقق این کاهش وابستگی سبب رهایی از رویارویی با چالش‌های کاهش حجم منابع تامین انرژی‌های فسیلی، کاهش روند قیمت فروش آن ها و همچنین معضلات زیست‌محیطی می‌شود. 

در صورتی که به توسعه و بهینه‌سازی زنجیره ارزش در استان توجه نشود، مشکلات و اثرات منفی بسیاری بر صنایع و اقتصاد استان ایجاد خواهد شد. برخی از این مشکلات عبارتند از: ناکارآمدی در فرآیندها وکاهش تولید محصولات با ارزش افزوده و رقابت‌پذیر، تکیه بر مواد خام و وابستگی به واردات از خارج از استان، قیمت مصرف کننده بالاتر، عدم توسعه زیر ساخت های فنی، پشتیبانی و فناوری، عدم توسعه دانش و مهارت افراد بومی، کاهش میزان سرمایه گذاری و اشتغال زایی در استان، تضعیف شاخص های سرمایه اجتماعی، افزایش مهاجرت و افت صادرات و درآمدزایی برای استان از جمله مواردی است که در صورت عدم توجه به توسعه زنجیره ارزش در استان اتفاق خواهد افتاد.

 

به طور کلی از عواید توسعه زنجیره ارزش، می توان به ارتقاء سطح درآمد و کیفیت زندگی ساکنان جوامع محلی،  تقویت شاخص‌¬های سرمایه اجتماعی از قبیل اعتماد، رضایت‌مندی، امید، مشارکت حداکثری ذینفعان محلی در طرح‌های سرمایه گذاری اشاره نمود. 

حفظ و اعتلای ساختار اجتماعی کشور و کاهش میل به مهاجرت و ماندگاری جمعیت، پرهیز از خام فروشی و تکمیل زنجیره،  تزریق روحیه بالندگی و نشاط اجتماعی با اجرای طرح های موفق، ارائه الگوهای موفق توسعه¬‌ای و  ایجاد فرصت های شغلی پایدار از دیگر مزایای توسعه زنجیره ارزش در استان می باشد. زنجیره ارزش اثرات عمیقی بر توسعه و تحولات استان ایجاد می‌کند و می تواند از طریق بهینه‌سازی فرآیندها، ترکیب مهارت‌ها و افزایش ارزش افزوده، به توسعه پایدار و افزایش رفاه اجتماعی و اقتصادی منطقه کمک می‌کند.