اوپک در نیمه اول 2024 با کاهش تقاضا برای نفت خام خود مواجه خواهد شد. چون سهم این گروه از بازار جهانی به پایین‌ترین سطح از بحران کرونا می‌رسد و دلیل اصلی آن کاهش تولید و خروج آنگولا از این گروه است. این بدان معناست که اوپک برای افزایش تولید خود با مشکل مواجه خواهد شد؛ مگر آنکه تقاضای جهانی برای نفت بالا رود و یا آماده پذیرش قیمت پایین نفت شود. اما با توجه به پیش‎‌فرض موجود که کاهش تقاضا برای نفت است می‌توان گفت که برای سال پیش‌رو باید منتظر قیمت‌های پایین‌تری در نفت باشیم. این موضوع برای کشور ما که اقتصاد وابسته به نفت دارد؛ به معنای تغییر در شاخص‌های کلان اقتصادی است. به بیان دیگر به معنای فشار بیشتر بر مردم برای اخذ مالیات توسط دولت برای رفع کسری بودجه خواهد بود. کاهش درآمدهای نفتی می‌تواند منجر به چاپ پول بیشتر و بالا رفتن تورم نیز می‌شود. افزایش بیکاری و کاهش تولید ناخالص داخلی نیز در پی این اتفاق رخ خواهد داد. به جز تاثیری که این قضیه بر اقتصاد کشور ما دارد؛ با به صدا در آمدن زنگ خطر رکود در دنیا و کاهش تقاضا در نفت باید منتظر تسری رکود در اقتصاد دنیا شویم. اگر بخواهیم به یک بیان ساده این موضوع را شرح دهیم باید بگوییم که این ماجرا برنده‌ای ندارد و اکثر کشورهای دنیا از این موضوع آسیب خواهند دید. مگر اینکه کشوری که ذخایر نفتی بالایی را در اختیار دارد؛ دست به تغییر معادلات این بازی بزند. 

  

خروج آنگولا از اوپک نگرانی‌ها در مورد توانایی این گروه برای متحد شدن در پشت کاهش تولید در آینده برای افزایش قیمت‌ها، تشدید شد. کشورهای عضو اوپک اخیرا توافق کردند تا به طور داوطلبانه حدود 2.2 میلیون بشکه در روز کاهش تولید را در سه ماه نخست 2024 انجام دهند. این رقم شامل کاهش تولید داوطلبانه 1.3 میلیون بشکه‌ای عربستان و روسیه نیز است. خروج آنگولا از اوپک سطح تولید نفت آن را به حدود 27 میلیون بشکه در روز می‌رساند که این میزان برابر با 27 درصد از 102 میلیون بشکه نفتی‌ست که روزانه در جهان تولید می‌شود، در نتیجه سهم اوپک در بازار نفت دنیا که در سال 2010 برابر با 34 درصد بود، بیشتر کاهش می‌یابد. آنگولا در سال‌های اخیر نتوانسته سهمیه تولید اوپک پلاس را به علت کمبود سرمایه‌گذارای و فقدان پیشرفت‌های بزرگ در میدان نفتی، تامین کند. این کشور در سال 2008 معادل2 میلیون بشکه در روز تولید داشته است و قصد داشت تولید فعلی را تا سال 2024 حفظ کند اما نهایتا از آنجایی که خواهان سهمیه 1.18 میلیون بشکه‌ای بود و با آن موافقت نشد؛ از اوپک خارج شد.

  

در اواخر تابستان ۱۹۶۰ میلادی (۱۳۳۹ شمسی)، با کاهش ناگهانی بهای نفت خام در خاورمیانه، نمایندگان پنج کشور اصلی صادرکننده نفت یعنی ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت و ونزوئلا، در بغداد گرد هم آمدند و پس از مذاکراتی طولانی، در روز پایانی این نشست، به طور رسمی تصمیم به تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) گرفتند. این پنج کشور در آن زمان، حدود ۹۰ درصد نفت مورد معامله در بازار بین‌المللی را تامین می‌کردند. سپس قطر (۱۹۶۱)، اندونزی (۱۹۶۲)، لیبی (۱۹۶۲)، امارات متحده عربی (۱۹۶۷)، الجزایر (۱۹۶۹)، نیجریه (۱۹۷۱)، اکوادور (۱۹۷۳)، گابن (۱۹۷۵)، آنگولا به این کشورها پیوستند. (۲۰۰۷)، گینه استوایی (۲۰۱۷) و کنگو (۲۰۱۸) به اعضای اوپک اضافه شدند.

اکوادور عضویت خود را در دسامبر ۱۹۹۲ به حالت تعلیق درآورد، در اکتبر ۲۰۰۷ مجدداً به اوپک پیوست، اما تصمیم گرفت عضویت خود را در اوپک از تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۲۰ لغو کند. اندونزی عضویت خود را در ژانویه ۲۰۰۹ به حالت تعلیق درآورد، مجدداً آن را در ژانویه ۲۰۱۶ فعال کرد، اما تصمیم گرفت که یک بار دیگر عضویت خود را در  صد و هفتاد و یکمین نشست کنفرانس اوپک در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۶ به حالت تعلیق درآورد. گابن عضویت خود را در ژانویه ۱۹۹۵ خاتمه داد، با این حال، در ژوئیه ۲۰۱۶ دوباره به عضویت این سازمان درآمد. قطر نیز عضویت خود را در ۱ ژانویه ۲۰۱۹ فسخ کرد. در حال حاضر، این سازمان در مجموع 12 کشور عضو دارد که شامل ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت، ونزوئلا، لیبی، امارات متحده عربی، الجزایر، نیجریه، گینه استوایی، کنگو و گابن است.

  

ائتلاف اوپک پلاس در حال حاضر حدود 6 میلیون بشکه در روز از تولید خود را کاهش داده است، پس می‌تواند برای بازپس گرفتن سهم خود از بازار تولید را افزایش دهد. اما این اقدام اوپک پلاس باعث کاهش شدید قیمت نفت در صورت عدم بهبود تقاضا خواهد شد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش بینی می‌کند تقاضا برای نفت خام اوپک در سه ماهه دوم 2024 نسبت به سه ماهه اول کاهش یابد. آژانس بین المللی انرژی تخمین می‌زند تقاضا برای نفت این گروه در سه ماهه دوم تغییری نداشته باشد و خود اوپک پیش بینی کاهش تقاضا را می‌کند. اوپک همچنین پیش‌بینی می‌کند سهم بازار آن در بلند مدت به دنبال افزایش تقاضا و کاهش تولید در مناطق دیگر جهان افزایش یابد. اوپک در جدیدترین گزارش خود از دورنمای بازار نفت پیش‌بینی کرد سهم آن از کل بازار نفت در 2045 به 40 درصد می‌رسد، چون تولید غیر اوپک از اوایل 2030 رو به کاهش می‌گذارد.

  

  

تحقیقات نشان می‌دهد که در زمان بحران مالی آمریکا و اروپا، بازار نفت اوپک، بیشترین آسیب را دیده است. به‌طوریکه قیمت نفت در شش ماهه ابتدای سال2008 به طور نسبتا پیوسته افزایش یافت سپس دراواسط سپتامبرسال2008 به دلیل بحران مالی آمریکا و افزایش عرضه و کاهش تقاضا، قیمت نفت از 147 دلاربه کمتر از100 دلار درهر بشکه رسید. اما با کاهش عرضه نفت اوپک موفق شد قیمت‌ها را در بازار متعادل کند. در دسامبر2018 نیز به دلیل مازاد عرضه در بازار و جلوگیری از افت بیشتر قیمت نفت، اوپک کاهش800هزار بشکه‌ای تولید از ابتدای سال2019 را پذیرفت؛ تا بازار نفت به تعادل برسد و همین سیاست باعث شد قیمت نفت در بازارهای جهانی5درصد افزایش پیدا کند. 

بر اساس دو رخداد بحران مالی 2008 و 2018 می‌توان نتیجه گرفت که بحران مالی جهانی بر بازار نفت اوپک بدون شک تاثیرگذار بوده است و در زمان بحران‌های مالی در بازارهای بورس و نفت، بیشترین تاثیر را بازار نفت اوپک داشته است. اکنون که در روزهای ابتدایی سال 2024 هستیم و تحلیلگران احتمال وقوع یک رکود را برای اقتصاد آمریکا و به تبع آن اقتصاد جهانی پیش‌بینی می‌کنند؛ درست‌ترین سیاستی که اوپک می‌تواند اتخاذ کند کاهش تولید است اما با خروج غیر منتظره آنگولا از اوپک معادلات قدری بهم ریخته است و به نظر می‌رسد اوپک مانند گذشته توان لازم برای مقابله با بحران‌های پیش رو را نداشته باشد و نتواند مانند رخدادهای گذشته، قیمت نفت را کنترل کند. البته هنوز نمی‌توان گفت که تصمیمات اوپک به کل بی اثر شده است اما باید این نکته را مد نظر قرار داد که اوپک دیگر آن اوپک سابق نیست و مانند گذشته توانایی کنترل قیمت نفت را ندارد.

روزنامه صبح ساحل