سیستم اقتصادی غالب دنیای مدرن امروز ما از نوع خطی است. اقتصاد خطی یعنی انسان مواد را از طبیعت استخراج کرده، به محصول تبدیل می‌کند و پس از استفاده، آن را به عنوان زباله دور می‌ریزد. پس ما یک خط تبدیل مواد اولیه به پسماند با رویکرد برداشت نامحدود مواد از طبیعت و انتقال نامحدود پسماند و آلودگی به محیط زیست داریم! 

  

اقتصاد خطی یک مدل سنتی است که در طول انقلاب صنعتی، بدون در نظر گرفتن محدودیت منابع و اثرات منفی زیست محیطی به وجود آمد و در آن زمان، به حداکثر رساندن تولید و سود با هدف رشد اقتصادی مد نظر بوده است.

در اقتصاد خطی مواد هیچ‌گاه به چرخه تولید یا استفاده مجدد باز نمی‌گردند و این موجب آسیب‌ها و پیامدهای جبران‌ناپذیری به زندگی انسان‌ها، جانوران و گیاهان می‌شود.

مصرف بالای انرژی و آب، تخریب اکوسیستم شامل اقیانوس‌ها و دریاها، از دست دادن تنوع زیستی، انتشار مواد سمی و گازهای گلخانه‌ای، بحران‌های آب و هوایی و افزایش مصرف‌گرایی از جمله مشکلاتی هستند که اقتصاد خطی در حوزه محیط زیست ایجاد می‌کند.

اقتصاد خطی یک مدل ناپایدار است که منسوخ شده و نقطه مقابل آن اقتصاد چرخشی (دایره‌ای) یا پایدار است. سبک اقتصاد چرخشی محیط زیست را حفظ می‌کند؛ الگوی آن از طبیعت گرفته شده و شبیه به آن عمل می‌کند؛ مبتنی بر کاهش پسماند، استفاده مجدد و بازیافت است؛ همه چیز تا زمانی که به پایان عمر مفید خود برسند، با ارزش هستند؛ منابع تا حد امکان در چرخه تولید نگهداری می‌شود و زباله‌های تولیدشده می‌تواند به‌عنوان مواد خام صنایع دیگر استفاده شود. 

شاید به نظر برسد که اقتصاد دایره‌ای محدود به مدیریت پسماندها می‌شود؛ اما اینطور نیست. روش اقتصاد دایره‌ای می‌تواند در تمام چرخه عمر یک محصول از طراحی و تولید گرفته تا توزیع و دفع استفاده شود. بطور مثال نوآوری در تولید محصولات ارگانیک، با کیفیت‌تر یا ایمن‌تر به‌عنوان یکی از راه حل‌های اقتصاد چرخشی هم باعث سلامت مصرف‌کنندگان می‌شود و هم موجب دوام بیشتر آن محصولات و ماندن در چرخه مصرف شده که به حفظ محیط زیست نیز کمک می‌کند.

حرکت از اقتصاد خطی به سوی اقتصاد چرخشی علاوه بر کاهش اثرات منفی زیست محیطی، موجب تقویت بخش‌های مختلف اقتصاد و افزایش اشتغال نیز می‌شود و شامل منافع اجتماعی و اقتصادی بسیاری است.

از مزایای آن برای کسب و کارها، می‌توان به کاهش هزینه‌ها به‌دلیل نیاز کمتر به مواد اولیه، توسعه فناوری و ایجاد فرصت‌های جدید برای افزایش سود و ارتباط قوی‌تر با مشتریان اشاره کرد.

ایتالیا، فرانسه، آلمان و هلند از کشورهای پیشرو در توسعه اقتصاد چرخشی هستند. طبق گزارش بنیاد توسعه پایدار ایتالیا در سال 2020، این کشور از نظر دستیابی به اقتصاد دایره‌ای در جایگاه‌های برتر اروپا قرار می‌گیرد. قانون بودجه این کشور امکان ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری عمومی را برای گسترش پروژه‌های نوآورانه در زمینه پایداری، اقتصاد دایره‌ای، گردشگری پایدار، کربن زدایی و کاهش تغییرات آب و هوایی فراهم کرده است. بر اساس گزارش سالانه شبکه اقتصاد دایره‌ای (CEN)، ایتالیا جایگاه خود را به عنوان اقتصاد دایره‌ای پیشرو در اروپا در سال 2023 حفظ کرده است. 

فرانسه نیز اولین کشوری است که شاخص اجباری تعمیرپذیری محصولات الکتریکی و الکترونیکی را معرفی کرده است. شرکت‌ها در فرانسه ملزم به استفاده مجدد، اهدا یا بازیافت محصولات فروخته نشده خود هستند. این کشور در سال 2020 قانون مبارزه با پسماند را با هدف پیشگیری از تولید زباله و جلوگیری از اسراف، همچنین تبدیل مدل اقتصاد خطی به اقتصاد دایره‌ای تصویب کرد. یکی از اهداف مندرج در این قانون، حذف تدریجی بسته‌بندی‌های پلاستیکی یکبار مصرف تا سال 2040 است.

آلمان به‌دلیل برنامه‌های موثر در زمینه تفکیک زباله و بازیافت که به اقتصاد دایره‌ای آن کمک می‌کند، شهرت خوبی دارد.

کشور هلند هم از طریق اجرای راه حل‌های اقتصاد چرخشی در زمینه‌هایی مانند ساخت‌وساز و مدیریت زباله تصمیم دارد تا سال 2050 به کشوری تبدیل شود که اقتصاد آن 100% چرخشی است.