جزیره هرمز به‌عنوان نگین سرخ خلیج فارس، بویژه در فصل‌های سرد و معتدل سال مقصد بسیاری از گردشگران سراسر کشور قرار گرفته اما متاسفانه طبیعت بکر و زیبای آن با حجم زیادی از آلودگی زیست محیطی زباله‌ها مواجه شده است.

حاصل گردشگری غیرمسئولانه چندین ساله هرمز، زباله بوده است. قطعا هر تکه زباله‌ای که در طبیعت هرمز رها می‌شود، زخمی بر تن جزیره می‌نشاند.

شوربختانه، تاکنون در جزیره هرمز برای فرهنگسازی تفکیک از مبدا اقدامی صورت نگرفته است و سیستم جامعی برای جمع‌آوری و بطور کلی مدیریت پسماندها وجود ندارد و اغلب پسماندهای جمع‌آوری شده، تفکیک، پردازش و بازیافت نمی‌شوند؛ بلکه در مکان‌هایی دپو یا سوزانده می‌شوند. شیرابه زباله تر سموم زیادی وارد زمین و خاک می‌کند و دود ناشی از سوزاندن زباله‌ها نیز آلاینده هواست. سرنوشت بخشی از زباله‌های هرمز شامل پلاستیک، کارتن و آلومینیوم این است که توسط کارگاه‌های ضایعاتی موجود در جزیره از سطل‌های زباله یا محل دپوی پسماندها جمع‌آوری و پرس شده و از جزیره خارج می‌شوند.

در این میان، بسیاری از زباله‌ها فرصتی برای تفکیک و خروج از جزیره پیدا نمی‌کنند؛ این دسته از زباله‌ها غالبا بطری‌های شیشه‌ای هستند که به دلایل مختلفی از قبیل بی‌ارزش تلقی شدن پسماند شیشه‌ای در استان‌های جنوبی کشور، عدم وجود زیرساخت مناسب، به صرفه نبودن جابجایی و فاصله زیاد از کارخانه‌های بازیافت شیشه که اکثرا در مناطق شمالی کشور وجود دارند، بلاتکلیف در طبیعت هرمز باقی مانده‌اند.

جالب است بدانید بیش از 5 سایت دپوی پسماند شیشه‌ای در جزیره وجود دارد که افزون بر 90 درصد این پسماندها را بطری نوشیدنی تشکیل می‌دهد. اکنون تعداد بطری‌های شیشه‌ای رها شده در محیط، چندین برابر تعداد ساکنین جزیره است. 

حجم بالای پسماندهای شیشه‌ای نسبت به سایر پسماندهای خشک در طبیعت هرمز، عامل مهمی برای عدم توسعه مدیریت پسماند در این جزیره است. پسماندهایی که نه دفن می‌شوند، نه بازیافت می‌شوند، نه سوزانده می‌شوند و نه تجزیه. پسماندهایی که اکنون عضو جدانشدنی خاک هرمز هستند.

  

شیشه، ماده‌ای است که همه ما روزانه با آن سروکار داریم و پسماندهای شیشه‌ای از ظروف آشپزخانه گرفته تا بسته‌بندی خوراکی موجود در فروشگاه‌ها را شامل می‌شود که نسبت به سایر پسماندها، سنگین و شکننده هستند.

تولید بطری‌های شیشه‌ای نیاز به استخراج مواد اولیه معدنی از طبیعت مانند سیلیس و مصرف زیاد انرژی دارد؛ از طرفی تجزیه این بطری‌ها در زمین تا هزار سال ممکن است زمان ببرد. همچنین استفاده از سوخت‌های فسیلی در فرآیند تولید شیشه موجب انتشار گازهای گلخانه‌ای و فشار بر اکوسیستم‌های طبیعی می‌شود.

سالانه حدود 130 میلیون تن پسماند شیشه‌ای در جهان به محل‌های دفن زباله منتقل می‌شوند که تنها 21 درصد از آن‌ها بازیافت شده و 79 درصد در طبیعت می‌مانند. ضایعات شیشه‌ای قابل سوزاندن نیستند و تجزیه آن‌ها نیز سخت و زمانبر است؛ به همین دلیل بخش قابل توجهی از شیشه‌ها دفن یا در طبیعت رها می‌شوند. دفن نامناسب یا رها شدن این زباله‌های شیشه‌ای در طبیعت، آب و خاک را آلوده می‌کند و زندگی جانوران و گیاهان را به خطر می‌اندازد.

در بسیاری از نقاط جهان، از جمله کشور ما شیشه یک ماده یکبار مصرف است. در حالی که قابلیت بی‌نهایت بازیافت را دارد. بازیافت شیشه منجر به کاهش مصرف منابع طبیعی و انرژی برای تولید محصولات شیشه‌ای جدید و کاستن حجم زباله‌های شیشه‌ای در مناطق دپو یا دفن زباله می‌شود که در مجموع، اثرات منفی زیست محیطی آن را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و موجب اشتغالزایی نیز می‌شود. از طرفی بازیافت شیشه با مشکلاتی از قبیل وجود ناخالصی‌ها، آلاینده شدن شیشه، هزینه‌های زیاد حمل و فرآوری، تنوع رنگ و دشوار بودن مرتب‌سازی همراه است؛ پس نیاز است علاوه بر گزینه بازیافت، مسیرهای بهتری را برای پایداری و حفظ محیط زیست در نظر گرفت.

تبدیل پسماندهای شیشه‌ای قابل بازیافت به خرده شیشه و بازچرخانی آن‌ها به مصالح ساختمانی، راهکاری نو برای ساخت‌وسازهای پایدار است و مزایای زیست محیطی بسیاری دارد. در صنعت ساختمان، پسماندهای شیشه‌ای بدلیل وجود سیلیس می‌تواند جایگزین سیمان در بتن قرار گیرد. از آنجایی که تولید سیمان با استخراج منابع طبیعی و تولید گازهای گلخانه‌ای همراه است؛ استفاده از پودر شیشه‌های بازیافتی به جای سیمان علاوه بر مقرون به صرفه بودن و افزایش استحکام بتن، به حفظ محیط زیست نیز کمک می‌کند. از پودر شیشه در صنایع دستی، مجسمه‌سازی، ساخت کاشی، سرامیک و... نیز استفاده می‌شود. 

بهبود وضعیت مدیریت پسماند در جزیره هرمز نیازمند نگاه تازه‌ای به این پسماندهای ارزشمند است. پسماندهایی که تا به امروز بی‌اهمیت به شمار آمده و نادیده گرفته شده است. هرمز را دریابیم.