صبح ساحل ، اجتماعی - 10 قلاده آهوی وحشی، یک ساحل مرجان دریایی، یک کیلو بال مگس یا 1364 سکه طلا، ویلایی در رامسر و سوئیچ یک بنز 2015 و ...اینها نمونه‌هایی از مهریه‌های عجیب و غریبی که وقتی مجلات و روزنامه ها را باز میکنی درباره شان داستان ها نوشته اند و امثال آنها مدت‌هاست که بویژه در میان قشر متوسط جامعه رواج دارد و برخی از آنها به حدی باورناپذیر و نشانگر برخورد احساسی با این مهم است که گاه باید به سلامت عقل تعیین کنندگان‌شان اندیشید.سجاد که 15 سال است ازدواج کرده، مهریه همسرش ۷۰۰ سکه طلاست.می‌گوید: از زندگیم راضیم. خدا را شکر مشکلی با همسرم ندارم. هیچوقت بحث جدی بین ما پیش نیامده که همسرم بحثی از مهریه بکند. مهریه خواهرم هزار سکه بود و من نمی‌توانستم مهر زنم را کم بگیرم، برای همین هم این مهریه را پذیرفتم.وقتی از او می‌پرسم که اگر دوباره به روز عقد برگردد حاضر است این مهریه را قبول کند، اندکی تامل می‌کند و می‌گوید: نه! از سنگینی دین آن بر گردنم گله دارم. کاش مهریه همسرم طوری بود که توان پرداختش را داشتم!به گزارش ایسنا، مهریه به مالی گفته می‌شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح به همسر خود می‌پردازد یا مکلف به پرداختِ آن می‌شود. مقدار مهریه منوط به رضایت دو طرف است.اگر چه مهریه در زمان معاصر مختص مسلمانان است، اما برخی محققان به شواهدی تاریخی از ایران قبل از اسلام، یونان باستان و نیز آیین یهودیت اشاره می‌کنند که نشان‌دهنده سابقه پرداخت مبلغی پول از طرف داماد به عروس یا پدر عروس در زمان ازدواج است.بر این اساس، مرد به هنگام اجرای صیغه نکاح، چیزی را به همسرش تقدیم می‌کند که در اصطلاح «مهریه» یا صداق نامیده می‌شود. این هدیه و بخشش امروزه با هدف پایبندی به لوازم زندگی مشترک و ارتباط زناشویی یا ضامنی برای حق طلاق زن است.در نوع مهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، می‌تواند مهریه قرار گیرد؛ همانند طلا، نقره، املاک، پول‌های رایج، لوازم زندگی و حتی آموزش قرآن یا آموزش مهارتی ویژه.در بسیاری از اوقات، مهریه دختران مسلمان ایرانی بر مبنای سکه‌های طلا تعیین می‌شود، از سال تولد دختر گرفته تا شمار ائمه(ع) یا سوره‌های قرآن کریم به عنوان تعداد سکه‌های مهریه دختران در نظر گرفته می‌شود.اما در اغلب مواقع توانایی پسر در پرداخت مهریه توسط خود یا اطرافیانش نادیده گرفته می‌شود و با تکرار جمله معروف «کی داده کی گرفته» و سر دادن چند صلوات همه چیز ختم به خیر می‌شود، البته تا مدت کوتاهی! با وجود آمار بالای زندانیان مهریه این سؤال مطرح می‌شود که چرا تب مهریه‌های سنگین و نامتعارف در جامعه همچنان بالاست و چرا پسرهای جوان تن به پذیرش مهریه‌های سنگین می‌دهند؟مهریه یک دِین و بر عهده زوج استدکتر فرزانه حکمت‌نژاد، عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد اسلامی اراک و فرشاد صابری حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری با حضور در میزگرد ایسنا با عنوان «مهریه‌های سنگین، علل و پیامدها» به بررسی این موضوع از دیدگاه‌های مختلف پرداختند.دکتر حکمت‌نژاد در این باره گفت: تعیین میزان مهریه به توافق زوجین بستگی دارد و در آموزه‌های دینی میزان مشخصی برای آن ذکر نشده است.وی تأکید کرد: ‌اگر همواره با این دید به این موضوع نگاه شود که مهریه یک دِین و بر عهده زوج است، دیگر زوج به هنگام عقد نکاح تن به پذیرش مهریه سنگین نخواهد داد.این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک تأکید کرد: مهریه دینی است که باید به صاحب دین پرداخته شود، از این رو به موضوع مهریه نیز باید مانند سایر دیون اهمیت داده شود.وی تصریح کرد: متأسفانه در جامعه ما به درستی با موضوع مهریه برخورد نمی‌شود و خانواده دختر و پسر بدون توجه به توانایی مالی مرد به راحتی با بیان عبارت «کی داده کی گرفته» از کنار این مهم می‌گذرند، اما اگر از ابتدا این باور وجود داشته باشد که مهریه پرداخت شود، همچنین توانایی‌های بالفعل و بالقوه مرد از نظر مالی در نظر گرفته شود بسیاری از مشکلات حل می‌شود و مرد و خانواده‌اش به قبول مهریه‌های عجیب و غریب تن نمی‌دهند.حکمت‌نژاد افزود: البته منکر این قضیه نیستیم که برخی از خانم‌ها از مهریه به عنوان ابزاری برای فشار علیه مردان استفاده می‌کنند، اما باید به قانون نگاه درستی داشت.وی خاطرنشان کرد: با این وجود طی تحقیقات انجام شده، درصد کمی از زنان توانسته‌اند با مراجعه به محاکم مهریه خود را دریافت کنند.این استاد دانشگاه افزود: علیرغم تلاش‌های صورت گرفته در حوزه زنان، یکی از مشکلاتی که همچنان وجود دارد این است که زنان برای رسیدن به حقوق قانونی خود پشتوانه فرهنگی و قانونی لازم را ندارند.علل تعیین مهریه‌های سنگینحکمت‌نژاد ادامه داد: شاید یکی از دلایلی که موجب تعیین مهریه‌های سنگین می‌شود، این باشد که حق طلاق یک طرفه و در دست مرد است. بنابراین این مسئله باعث می‌شود خانم از مهریه به عنوان اهرم فشار استفاده کند.وی اضافه کرد: به نظر می‌رسد یکی از دلایل دیگر این مسئله، عدم وجود پشتوانه اقتصادی برای خانم‌هاست. باید توجه شود که با وجود اینکه مدیریت خانه بویژه در شرایط اقتصادی کنونی جامعه، کاری سخت و بر عهده خانم‌هاست، اما در نهایت غالباً تمام اموال به نام مرد است. این بدان معناست که از نظر قانونی اگر اتفاقی برای مرد بیفتد که منجر به فوت او شود، به زن فقط یک‌چهارم یا یک‌هشتم اموال مرد که بستگی به وجود فرزند دارد،‌ به عنوان ارث تعلق خواهد گرفت. بنابراین در این صورت مهریه می‌تواند یک پشتوانه اقتصادی برای زن باشد.این دکترای فقه و حقوق ادامه داد: واقعیت این است که در جامعه امروزی ما در حالت عادی مهریه‌ای توسط خانم‌ها دریافت نمی‌شود چراکه در جامعه ما این فرهنگ جا افتاده که اگر خانمی درخواست مهریه کند قصد جدایی دارد و نگاه‌ها به سمت وی منفی خواهد شد، در حالی‌که مهریه حق قانونی و شرعی وی است.تاریخچه و مبانی فقهی مهریهحکمت‌نژاد در بخشی از سخنانش اظهار کرد: مهریه در شریعت اسلام یک حکم امضایی است بدین معنی که اسلام سنتی را که در قبل از ظهور اسلام متداول بوده، البته با ایجاد اصلاحاتی، قبول کرده داده است.این دکترای فقه و حقوق ادامه داد: مهریه نیز مانند سایر سنت‌های اجتماعی تحولاتی را پشت ‌سر گذاشته به طوری که زمانی مهریه به عنوان بهایی برای زن در نظر گرفته می‌شده و در زمانی دیگر مهریه به عنوان هدیه به پدر زن اعطا می‌شد‌ که مؤید آن آیه 27 سوره قصص است.وی افزود: در این آیه حضرت شعیب به حضرت موسی(ع) می‌فرماید، می‌خواهم یکی از این دو دخترم را به عقد نکاح تو درآورم به شرط آنکه تو به مدت هشت سال اجیر من باشی. با این حال در شریعت اسلام تنها کسی که بر مهریه حق مالکیت دارد زن است.حکمت‌نژاد در ادامه گفت: در خصوص مبانی فقهی مهریه، فقهای عظام کتاب و سنت را به عنوان دلیل تشریع مهریه بیان کرده‌اند.وی تصریح کرد: یکی از آیاتی که در وجوب پرداخت مهریه قابل استناد است، آیه چهار سوره نساء است که می‌فرماید « وآتوالنساء صدقاتهن نحلة» یعنی مهر زنان را در کمال رضایت و طیب خاطر به آنها بپردازید.حکمت‌نژاد در بخشی از سخنانش ضمن اشاره به تفاوت مهریه در ازدواج دائم و ازدواج موقت با بیان اینکه ذکر مهر در نکاح دائم الزامی نبوده و از شرایط صحت عقد دائم نیست،‌ افزود: بر این اساس، زوج و زوجه می‌توانند بعد از نکاح دائم برای تعیین مهریه سازش و توافق کنند ولی در صورتی که قبل از توافق، آمیزش صورت بگیرد به زن مهرالمثل تعلق خواهد گرفت، اما در ازدواج موقت ذکر مهریه الزامی است و اگر در نکاح موقت مهریه ذکر نشود، عقد باطل است.میزان مهریه عقلانی باشدحکمت‌نژاد با تأکید بر اینکه تعیین میزان مهریه باید شکل عقلایی داشته باشد، افزود: البته در شریعت اسلام از جهت قلت و کثرت حد و مرزی برای مهریه مشخص نشده، جز اینکه تاکید شده مهریه باید مالیت داشته باشد. در این خصوص فقها به آیه 20 سوره نساء استناد کرده‌اند.وی ادامه داد: اما باید به این مسئله توجه داشت که نمی‌توان در خصوص میزان مهریه یک نسخه را برای همه پیچید چراکه همانطور که ذکر شد باید توانایی‌های مالی مرد در نظر گرفته شود. این توانایی می‌تواند بالفعل باشد یا بالقوه، یعنی مرد در موقعیتی قرار دارد که در آینده خواهد توانست مهریه را پرداخت کند.زنان روی مهریه حساب باز نمی‌کنندحکمت‌نژاد یکی از دلایلی که موجب تمایل خانم‌ها به استقلال اقتصادی می‌شود را این دانست که آنها به مهریه تحت عنوان پشتوانه اقتصادی فکر نکرده و روی آن حساب نمی‌کنند.وی تأکید کرد: اگر مرد امنیت اقتصادی را برای زن فراهم کند، ممکن است بسیاری از مسائل جانبی حل شود.این استاد فقه و حقوق عنوان کرد: عبارت معروف و غلط «کی داده و کی گرفته» در مورد مهریه به یک فرهنگ غلط تبدیل شده است، چراکه زن می‌تواند تمام مهریه خود را به اجرا بگذارد و یا ببخشد.وی تأکید کرد: اگر لزوم ادای تعهد در خصوص مهریه نیز در جامعه نهادینه شود، دیگر مردان مهریه‌های سنگین و خارج از توان خود را نمی‌پذیرد.آیا در صورت درخواست طلاق از سوی زن مهریه به او تعلق می‌گیرد؟این استاد فقه و حقوق دانشگاه آزاد بیان کرد: درست است که حق طلاق در دست مرد است، اما وقتی قصد می‌کند همسرش را طلاق دهد باید تمام حق و حقوق وی از جمله مهریه زن را به او بپردازد.وی افزود: گاهی مرد از این حق طلاق به عنوان اهرم فشار استفاده کرده و زن را طلاق نمی‌دهد تا جایی که زن مجبور می‌شود برای جدایی از تمام یا برخی حقوق خود که یکی از آنها مهریه است، چشم‌پوشی کند.نقش نهادها در آگاهی بخشی در حوزه مهریهحکمت‌نژاد در رابطه با جایگاه نهادها در افزایش آگاهی مردم نسبت به مهریه و حقوق زنان در ازدواج و حتی دیده شدن واحدهای درسی در خصوص مسائل حقوقی خانواده از جمله مهریه، گفت: از آنجاکه همه افراد جامعه وارد دانشگاه نمی‌شوند، بهتر است در دوره دبیرستان تا حدودی اطلاعات و آگاهی‌ها در این زمینه به دانش‌آموزان ارائه شود.این متخصص فقه و حقوق بیان کرد: در این خصوص رسانه‌ها بیشترین نقش را می‌توانند داشته باشند. البته در دانشگاه‌ها نیز می‌توان جهت اطلاع‌رسانی و آگاهی برنامه‌ریزی کرد.لزوم فرهنگ‌سازی در خصوص وضع شروط ضمن عقدفرشاد صابری حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری نیز در این نشست؛ با بیان اینکه مهریه یکی از مصادیق ابراز محبت و علاقه به زن است گفت: پس از ظهور اسلام شخصیت زن از طریق هدیه دادن به وی احیا شد.وی با اشاره به شرایط اصلی مهریه گفت: مهریه دارای دو شرط اصلی است، باید در بازار مسلمین مالیت داشته و نیز قابل تملک باشد.این حقوقدان تصریح کرد: اعمالی همچون آموزش قرآن کریم نیز می‌تواند به عنوان مهریه مقرر شود، چراکه مالیت دارد.صابری در پاسخ به این سؤال که چرا در شرع میزان مهریه مشخص نشده است، افزود: شارع مقدس در خصوص توافقات بین افراد معمولاً دخالتی نکرده و آزادی اراده طرفین را محترم می‌شمارد، ولی اکیداً از اشخاص می‌خواهد که بر عهد خویش اعم از مالی و غیرمالی پایبند و وفادار باشند. کمااینکه در خصوص بیع و معامله نیز اسلام قیمت‌گذاری نمی‌کند و آن‌ را موکول به توافق خریدار و فروشنده می‌داند.وی با تأکید بر اینکه قانونگذار نمی‌تواند کفه ترازو را متعادل کند و باید خود مردم هر گونه توافقی را عادلانه منعقد کنند، گفت: به عبارت دیگر آنها باید از پذیرش امری که از توان‌شان خارج است خودداری کنند، در این صورت است که طرفین می‌توانند مهریه معقول و در حد توانایی خود تعیین کنند.برخورد احساسی با مهریه!صابری گفت: متأسفانه هنگام تعیین مهریه‌ که بسیار مقوله مهمی است، حساسیت و پایبندی به تعهدات موجود در سایر عقود و بیع وجود ندارد. عقد نکاح دو جنبه قانونی و حقوقی و جنبه عاطفی و اخلاقی دارد که هر دو این وجوه باید در نظر گرفته شوند.وی تصریح کرد: با این حال، متاسفانه اغلب جوانان تمام توجه خود را بر جنبه عاطفی متمرکز می‌کنند، در حالیکه صرفنظر از جنبه‌های احساسی و انسانی، جنبه‌های مادی نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. در خصوص مهریه توجه بیش از اندازه به جنبه‌ی عاطفی و احساسی باعث تصمیم‌گیری‌های غیر منطقی و غیرمعقول شده است.این حقوقدان و وکیل دادگستری ادامه داد: اگر از دیدگاه پشتوانه اقتصادی به مهریه نگاه شود، بالطبع باید به خواستگاری جواب مثبت داد که بتواند پشتوانه مالی را برای فرد فراهم کند و منعی هم در اینباره وجود ندارد.وی تصریح کرد: باید دید نگاه درست به مهریه چه می‌تواند باشد. مهریه زمانی واقعاً دادنی و گرفتنی بودوکیل پایه یک دادگستری در پاسخ به این سوال که مهریه چقدر توانسته باعث استحکام خانواده‌ها یا برعکس موجب از هم پاشیدگی خانواده‌ها شود، گفت: در اینکه مسائل مادی ضامن حفظ کیان خانواده و سعادت انسان نیست شکی وجود ندارد و اگر منظور از سعادت، آرامش و ثبات واقعی و نه حفظ ظاهر باشد قطعا هیچ مسئله مادی نمی‌تواند ضامن خوشبختی باشد.وی افزود: از دیدگاه حقوقی و عملی، چنانچه تلقی زن یا خانواده وی بر این باشد که تعیین مهریه‌های گزاف و سنگین می‌تواند ضامنی برای حفظ یا بقای زندگی سعادتمندانه باشد، بدون شک پاسخ منفی است.صابری با بیان اینکه تلقی اشتباه «مهریه را کی داده و کی گرفته» از چهار الی پنج دهه گذشته رواج پیدا کرده است، گفت: تا پیش از این مدت در ایران، مهریه واقعاً دادنی و گرفتنی بود و در همین سال‌ها حتی در سنتی‌ترین جوامع روستایی وقتی دختری را عقد می‌کردند، باغ یا ملکی را در همان لحظه به نام وی می‌کردند، اما در دوره‌ای شهروندان طبقه متوسط و معمولی شروع به تقلید از قشر مرفه در تعیین پول یا سکه برای ازدواج کردند، اما به مرور زمان چشم و هم چشمی باعث شد که میزان این سکه‌ها به تدریج افزایش یافته و کم کم در برخی موارد شکل نامعقولی به خود بگیرد، در همین دوران بود که عبارت « کی داده کی گرفته» در پاسخ به سوالاتی در خصوص مهریه‌های عجیب و غریب رواج یافت و کم کم به نوعی باور تبدیل شد.مهریه‌های سنگین ضمانت اجرایی نیستنداین مشاور حقوقی ادامه داد: در عمل اگر کسی این ذهنیت را دارد که می‌تواند با مهریه سنگین زوج را تحت فشار قرار دهد باید بداند که اصولاً قانونگذار از کسی که واقعاً توانایی پرداخت ندارد، حمایت می‌کند. در عمل تعیین مهریه‌های گزاف و سنگین و خارج از توانایی پسر نه تنها ضمانت اجرایی نیستند، بلکه بعضاً موجب تلخی بیشتر در زندگی خواهند شد.این حقوقدان تأکید کرد: اگر تلقی همه آحاد جامعه این باشد که مهریه زن مسلمان دادنی و گرفتنی است، در نعیین و میزان آن دقت خواهیم کرد و توانایی زوج را در نظر خواهیم گرفت و در تعیین مهریه عقلانی عمل خواهیم کرد.بی اطلاعی از قوانین سرآغاز اختلافاتصابری گفت: برای از انحصار در آوردن حق طلاق مرد که بعضاً بدین منظور متوسل به موارد غیر معقول از جمله مهریه‌های گزاف و سنگین می‌شویم، حتی می‌توان وکالت در طلاق به اسم شخص دیگری مثل روحانی محل که مورد قبول طرفین باشد نیز گرفت.وی تأکید کرد: در قانون و شرع راه‌حل‌هایی برای رفع مشکلات در تمامی زمینه‌ها ارائه شده و ما به دلیل بی‌اطلاعی از آنها متوسل به مواردی می‌شویم که خود سرآغاز اختلافات می‌شوند.وکیل پایه یک دادگستری بیان کرد: علت بر زبان آوردن عبارت «مهرم حلال جانم آزاد» توسط برخی خانم‌ها این است که آنها یا احساس می‌کنند که حرف قانونی برای گفتن ندارند و عسر و حرج واقعی وجود ندارد، یا شروط ضمن عقد محقق نشده و حرفی برای اثبات عسر و حرج ندارد و برای کسب رضایت شوهر مهریه را می‌بخشند.وی تأکید کرد: با اینحال زنی که برای تقاضای طلاق عذر موجه داشته باشد، قطعاً مهریه به وی تعلق می‌گیرد.صابری با اشاره به اینکه در گذشته مهریه سنگین برای فخرفروشی ایجاد شد و باید این بنیان غلط برداشته شود، افزود: مهریه فقط مصداق اثبات محبت نیست. وقتی زوج توانایی مالی بالفعل یا بالقوه نداشته باشد و خود را زیر دین قرار دهد، تعیین مهریه بالا در واقع اثبات محبت دروغین است.این مشاور حقوقی، مسایل مربوط به مهریه و جهیزیه را توافقی دانست و گفت: در برخی موارد از مجوز قانونگذار در خصوص عدم تعیین سقف و نوع در تعیین مهریه، جهت چشم و هم‌چشمی و فخرفروشی سوءاستفاده می‌شود.وی تأکید کرد: بهترین راهکار در تعیین مهریه معقول، ارتقای دانش و فرهنگ‌سازی در میان مردم است.