زبان‌های اشاره به طور کامل زبان‌های طبیعی هستند، از نظر ساختاری متمایز از زبان‌های گفتاری هستند. همچنین یک زبان اشاره بین المللی وجود دارد که افراد ناشنوا در جلسات بین المللی و به طور غیررسمی هنگام مسافرت و معاشرت از آن استفاده می‌کنند. این زبان یک شکل از زبان اشاره محسوب می‌شود که به پیچیدگی زبان‌های اشاره طبیعی نیست و دارای واژگان محدودی است. 23 سپتامبر روز جهانی زبان اشاره است، به همین دلیل در ادامه به تاریخچه‌ی این روز و تعریف زبان اشاره می‌پردازیم.

به گزارش صبح ساحل، بسیاری از مردم نمی‌توانند زبان‌های اشاره را در زمره زبان‌های طبیعی به حساب آورند. با این حال باید دانست که هرچند این زبان‌ها به لحاظ ساختاری با زبان گفتاری متفاوت است لازم است به همان اندازه به آن‌ها اعتبار و اهمیت داده شود. بنا بر گزارش آمار فدراسیون جهانی ناشنوایان (WFD)، تقریباً ۷۲ میلیون ناشنوا در سراسر جهان وجود دارد که این افراد از بیش از ۳۰۰ زبان اشاره برای برقراری ارتباط بهره می‌گیرند. یک زبان اشاره بین‌المللی نیز وجود دارد که افراد ناشنوا در زمان معاشرت با دیگران، مسافرت رفتن و همچنین حضور در مجالس بین‌المللی از آن بهره می‌گیرند. این زبان یک شکل آمیخته از زبان است که به پیچیدگی زبان‌های اشاره طبیعی نیست و واژگان محدودی دارد.

کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت استفاده از زبان اشاره را به رسمیت می‌شناسد و ترویج می‌دهد. این نشان می‌دهد که زبان اشاره با زبان‌های گفتاری برابر است و کشورها را ملزم می‌کند تا یادگیری آن را تسهیل کنند و هویت زبانی جامعه ناشنوایان را ارتقا دهند.

زبان اشاره چیست؟

زبان اشاره زبانی است که معنا را از نظر بصری منتقل می‌کند و به‌طور کامل از زبان‌های طبیعی محسوب می‌شود با این تفاوت که به لحاظ ساختاری از زبان گفتار متمایز است. هنوز مشخص نیست که دقیقاً چه تعداد از این زبان‌ها در سراسر جهان وجود دارد و مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی به‌طورکلی هر کشوری زبان اشاره بومی خود را دارد و در حقیقت بعضی از کشورها بیش از یک زبان اشاره دارند. این زبان‌ها در طول تاریخ توسط گروه‌های مختلف ناشنوایان استفاده شده است.

تاریخچه زبان اشاره

یکی از اولین سوابق مکتوب درباره این زبان‌ها، کتاب " کراتیلوس" نوشته افلاطون و مربوط به قرن ۱۵ قبل از میلاد است. سقراط نیز در این باره می‌گوید اطلاعات زیادی در مورد زبان‌های اشاره تاریخی قبل از قرن ۱۹ وجود ندارد و اطلاعات موجود درباره آن‌ها محدود به سیستم‌های انگشت‌نگاری معروف به حروف دستی است که اختراع شدند تا کلمات زبان گفتاری را به زبان اشاره منتقل کنند. این‌گونه به‌نظر می‌رسد که اولین الفبای دستی توسط " پدرو پونس دی لئون" توسعه یافته است. اولین مدرسه کودکان ناشنوا نیز سال ۱۷۵۵، در پاریس و توسط " ابی دو لپه" (Abbé de l’Épée) تأسیس شد و مشهورترین فارغ‌التحصیل آن لوران کلرک است. کلرک به ایالات‌متحده‌آمریکا رفت و سال ۱۸۱۷، به همراه "توماس هاپکینز گالودت"، مدرسه ناشنوایان آمریکایی را پایه نهاد. این مدرسه که در واقع قدیمی‌ترین مدرسه دائمی ناشنوایان در ایالات‌متحده است در " وست هارتفورد کانکتیکات" قرار دارد و امروزه حدود ۱۷۴ دانش‌آموز در آن مشغول به فراگیری دانش هستند. همبستگی بین زبان‌های گفتاری و زبان اشاره پیچیده و بسته به زبان گفتاری غالب مورد استفاده در هر کشور متفاوت است. به‌عنوان مثال، در نیوزلند، استرالیا، بریتانیا، کانادا و ایالات متحده زبان غالب زبان انگلیسی است با این حال زبان اشاره آمریکایی (ASL) که در ایالات‌متحده و بخش انگلیسی‌زبان کانادا استفاده می‌شود در واقع از زبان اشاره فرانسوی گرفته شده است. این زبان هیچ ارتباطی با زبان اشاره نیوزلند، استرالیا و انگلستان ندارد. با این حال در رویدادهای بین‌المللی مانند جلسات فدراسیون جهانی ناشنوایان از زبان اشاره بین‌المللی استفاده می‌شود که قبلاً به‌عنوان گستونو شناخته می‌شد.

تاریخچه روز جهانی زبان اشاره

مجمع عمومی سازمان ملل متحد ۲۳ سپتامبر را به‌عنوان روز جهانی زبان اشاره اعلام کرده است تا آگاهی از اهمیت زبان اشاره در تحقق کامل حقوق بشر افراد ناشنوا را افزایش دهد. پیشنهاد این روز از سوی فدراسیون جهانی ناشنوایان که متشکل از ۱۳۵ انجمن ملی ناشنوایان است مطرح شد و با حمایت ۹۷ کشور عضو سازمان ملل متحد و اجماع در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۷ به تصویب رسید.

روز جهانی زبان‌های اشاره مناسبتی است که با گرامیداشت همه زبان‌های اشاره به تفاوت‌های جالب توجه موجود میان ناشنوایان در سراسر دنیا ادای احترام می‌کند و آگاهی عمومی درباره آن‌ها را افزایش می‌دهد. این مناسبت یکی از جدیدترین رویدادهایی است که در جهان گرامی داشته می‌شود و نخستین بار سال ۲۰۱۸ برگزار شد. دلیل تعیین این تاریخ نیز هم‌زمانی آن با تاریخ تأسیس فدراسیون جهانی ناشنوایان در سال ۱۹۵۱ بود؛ سازمانی حمایتی که یکی از اهداف اصلی آن حفظ زبان اشاره و فرهنگ ناشنوایان به‌عنوان پیش نیاز احقاق حقوق بشر افراد ناشنوا است.

قطعنامه‌ای که این روز را تأیید می‌کند اذعان دارد دسترسی زودهنگام به خود زبان اشاره و خدمات ارائه‌شده به این زبان، از جمله آموزش با کیفیت موجود در زبان اشاره، برای رشد و توسعه افراد ناشنوا، همچنین برای دستیابی به اهداف توسعه مورد توافق بین‌المللی حیاتی است. این قطعنامه اهمیت حفظ زبان اشاره به‌عنوان بخشی از تنوع زبانی و فرهنگی را به رسمیت می‌شناسد و بر اصل " هیچ چیز در مورد ما بدون ما نیست" تأکید دارد.

موضوع روز جهانی زبان اشاره سال ۲۰۲۱

روز جهانی زبان اشاره هر سال به موضوعی متفاوت برگزار می‌شود. این موضوع در سال ۲۰۱۸ عبارت بود از " همراه با زبان اشاره، همه به طور یکسان در کنار هم هستیم"، در سال ۲۰۱۹ "زبان اشاره حق همه ناشنوایان است" و در سال ۲۰۲۰ " زبان اشاره، زبان همه است".

آگاهی از موضوع هر سال بسیار اهمیت دارد چرا که این موضوع بیانگر تمامی سرفصل‌هایی است که در هر سال مورد توجه قرار می‌گیرد و به علاقمندان کمک می‌کند که در این زمینه‌ها مطالعه داشته باشند. به عنوان مثال برای سال ۲۰۱۹، یادگیری حقوق مختلف برای کسانی که از زبان اشاره بهره می‌برند می‌تواند راه خوبی برای غنی‌سازی دانش و گسترش آگاهی باشد. هر چند مانعی برای فراگیری این دانش در سال‌های دیگر وجود ندارد، ولی تمرکز روی یک موضوع خاص نقش بسزایی در پیگیری آن دارد.

موضوع روز جهانی زبان اشاره سال ۲۰۲۱ که توسط فدراسیون جهانی ناشنوایان اعلام شده "ما برای حقوق بشر امضا می‌کنیم" است. تمرکز این موضوع روی این امر قرار دارد که چگونه هر یک از انسان‌ها، افراد ناشنوا یا شنوا، در سراسر جهان می‌توانند دست به دست هم دهند و برای به رسمیت شناختن حق استفاده از زبان اشاره در همه زمینه‌های زندگی کمک کنند.

منبع: ایسنا/ ایمنا/ عرفان سلامت