خواستگاری

خواستگاری درقشم همراه با آشنایی های قبلی دوخانواده از یکدیگر است. زیرا به علت محدودیت های جغرافیایی و ارتباطات فامیلی، مراودات قبلی در روستاها امری است که به آسانی صورت می گیرد.خانواده پسر برای خواستگاری ازدختر به خانواده پدر ومادر او پیغام می فرستند و پس از گفتگوهای مقدماتی وطرح خواسته ها، چنانچه داماد مورد پسند و قبول خانواده دختر باشد، قرارهای بعدی گذاشته می شود و این گونه نیست که بلافاصله جواب قبولی دهند.

درگذشته دختر در انتخاب شوهر حقی نداشت. اختیار کامل برای شوهر دادن دختر با پدرعروس بود. ولی امروزه دختر هم نظر می دهد وباید به این امر راضی باشد. در صورتی که دو خانواده به توافق برسند، بعداز چند روز پسر به اتفاق اعضای خانواده  خود هدایایی موسوم به خلعت که به طور معمول یک گردنبند، یک حلقه انگشتری و چند دست لباس است به عنوان خلعت تهیه می کندوبا مبلغی پول نقد به همراه مقداری میوه وشیرنیی به عنوان دست قولی ( که باید تحویل مادر عروس دهد) به دیدار خانواده عروس می روند.این دیدار معمولا درشب انجام می شود ودرگفتگوهای طرفین روز برگزاری مراسم عقد،مراسم عروسی، میزان مهریه تعیین می شود. اگر مراسم عقد و عروسی با عید سعید فطر یا عید قربان که از اعیاد مهم درنزد اهل سنت است مصادف شودعلاوه بر هدایای معمول ومعروف به دست قولی، یک دست لباس نو برای عروس نیز تهیه وبه منزل او می فرستند.کلیه هزینه ها ومخارج عروسی اعم از تهیه وسایل زندگی مشترک وهزینه مراسم عروسی به عهده داماد است. زیرا درقشم عروس جهیزیه نمی برد.همچنین برخلاف بسیاری ازنقاط دیگر کشور که عروس را به خانه داماد می برند در اینجا داماد را به خانه پدرعروس می برند. هزینه های عروسی را خانواده داماد سه روز قبل از شروع مراسم به خانواده عروس تحویل می دهند. تامین هزینه های لباس عروس (که عبارت است از چند پیراهن زری و ساده، شلوار زری دوزی، چند روسری (جلویل)، چند جفت کفش به اضافه و سایل مورد نیاز عروس به عهده داماد است که در جعبه بزرگی نهاده شده و یک شب قبل از پایان مر اسم عروسی به خانواده عروس تحویل می شود.

مهریه

درقشم رسم براین است که مهریه نقداً دریافت شود و درسند ازدواج ثبت می شودکه تحویل پدر عروس داده شد. مهریه گاهی به صورت طلاآلات (از قبیل النگو و انگشتری، گوشواره وگردنبند) است و اغلب پول نقد. بستگان و دوستان عروس و داماد و خانواده های آنها  درهفته آغاز زندگی مشترک  که عروس را به منزل پدر ومادرداماد می برند هرکدام به رسم خود هدیه ای به عروس می‌دهند.

مراسم حنابندان

قبل ازآنکه عروس و داماد وارد حجله شوند مراسم حنابندان به مدت سه شب انجام می گیرد. دراین مراسم پاها ودست‌های عروس وداماد را هریک در منزل خود توسط بستگان درجه اول حنا می بندند و درهر سه شب، همزمان با حنابندان، مراسم را شیعیان با خواندن اشعاری در مدح رسول اکرم(ص) و امامان(ع) واهل سنت با مولودی خوانی اجرا می کنند. محل حنابندی ازسر انگشتان تا حدود مچ را با پارچه سه گوش سبز می بندند و نزدیک صبح باز می کنند و می شویند . همانطور که گفته شد این مراسم سه شب به اجرا در می آید.

شب اول: شب اول حنابندان همزمان است با نوای موسیقی با اجرای آلات بومی و سنتی (ساز وعود و طبلک) و پایکوبی جوانان که به رقص بندری معروف است. درمراسم شب اول حنا را به شخص دیگری نمی دهند فقط در شب های بعد رسم است که به مهمانان حنا بدهند.اعتقاد براین است که از حنای شب اول جز عروس کس دیگری نباید استفاده کند و اضافه آن را در پای درخت سرسبزی می ریزند. حنابندان این شب به حنا دزدی معروف است.شعر خوانی  ومولودی خوانی توسط خانم ها چه درمیان اهل سنت وچه درمیان شیعیان رسم است و ترتیب آن هم چنین که یک نفر می خواند و بقیه با او هم صدایی می کنند.

شب دوم: حنابندان این شب که به طور معمول مصادف با شب چهارشنبه است؛ به همراه توزیع بادام وبسته ای کوچک از حنا بین میهمانان است. دراین شب رنگ لباسهای محلی زنان نیز به رنگ سبز است.

شب سوم: دراین شب  یک لنج کوچک از طرف داماد فراهم می شود که در اصطلاح محلی خنچه (یا غنچه) گفته می شود.غنچه را با پارچه های رنگارنگ تزیین می کنند ودرآن گل وگلدان و گشته سوز(وسیله ای است برای سوزندان مواد معطر) وچراغ فانوس وحنا می گذارند  و روی حنا را با برگ های سبز درختان و بادام می پوشانند و سپس برای تبرک به  اماکن متبرکه می برند و طواف می دهند آنگاه به همراه مقداری پول و شیرینی دوباره به مجلس می آورند.

مراسم حمام

در روز سوم (به طورمعمول روز پنجشنبه) بعداز پذیرایی از مهمانان، عروس وداماد را برای  بردن به حمام(هر یک درمنزل پدر ومادر خود) آماده می کنندو پیرامون هرکدام از آنها را در حمام منزل با نوک چاقو دایره ای رسم می کنندکه در آن دایره تخم مرغ  وشکر وبرنج می گذارند. عروس و داماد باید با انگشت شست پای خود تخم مرغ را بشکند.

بعد از بیرون آمدن عروس از حمام یک نفر به نام مشاطه که تزیین کننده حجله و آرایشگر عروس است ودر ایام رعوسی از ابتدا تاپایان مراسم بیشتر از هرکس به عروس نزدیک است، یک دانه خرما را برای شگون به گوشه ای از دیوار حمام بیرون پرتاب می کند.آنگاه عروس را از حمام بیرون می آورند. ضمناً ناهار روز پنجشنبه را میهمانان مرد درمنزل پدر داماد و میهمانان زن درمنزل پدر عروس(اعم از خویش وبیگانه) گروه گروه به صرف ناهار می پردازند.به هنگام بردن عروس از حمام تا محل استراحت، همراهان او که خانم های فامیل هستند با خواندن اشعار محلی ومذهبی عروس را بدرقه می کنند و پس از رسیدن به اتاق، همراهان پس از روبوسی از او خداحافظی می کنند.سپس عروس برای آرایش آماده می شود. سابق لباس عروس از پارچه سبز رنگ بودولی امروزه به رنگ سفید است.

عروسی

روز پنجشنبه، بعداز صرف ناهار و قبل از نمار مغرب مراسم جشن با نواختن دهل ها و آواز دسته جمعی و رقص مردان (که این مراسم به رزیف معروف است) ادامه می یابد. بعداز نماز عشا مراسم مولودی خوانی که از کتابی به نام مولف آن (برزنجی) که در مدح حضرت محمد رسول اکرم (ص) توسط افرادی به نوبت خوانده می شود ودر بخش هایی از آن جمعیت مردان حاضر درمنزل داماد صلوات می فرستند. پس از قرائت کتاب برزنجی، مراسمی اجرا می شود به نام ذاکرین، دراین مراسم که حدود یک ساعت به طول می انجامد، شخصی که رهبری گروه را به عهده دارد اسامی  وصفات خداوند را با صوت وصدای بلند نام می بردو بقیه افراد درمقابل او روی زانو نشسته اند در پاسخ او می گویند:

هو...الله

در همین حال، افراد دیگری با دایره و دف و اجرای ریتم و آهنگی مناسب، با ذکر ذاکرین هماهنگی می کنند.

پس از اجرای مراسم مولودی خوانی،داماد را همراه با گروه مولودی خوان، مردان خانواده،نزدیکان  و بستگان به مزنل عروس می برند.دراین حال گروه موزیک محلی به نام ازوا بادهل زنی ومرکب خوانی و برنخی از حرکات رقص گونه داماد وهمراهان او همراهی می کند. درمنزل عروس، داماد وارد حجله می شود ودرهمین حال صدای دهل وآواز خواندن مردان درمقابل منزل عروس ادامه می یابد. پس از چندی دست افشانی و پایکوبی، آشنایان وبستگان داماد وارد حجله میشوند، تبریک می گویند و پس از روبوسی خداحافظی می کنند.

عروس وداماد در حجله به مدت یک هفته که می توان گفت نوعی قرنطینه است زندگی می کنند و طی این مدت پذیرایی می شوند. مراسم این شب ها چنین است:

- دو شب پس از حجله، یعنی در شب یکشنبه، مراسمی اجرا می شود موسوم به شب کنگی(شوکنگی) که دراین مراسم همه زنان فامیل به صرف نقل وبادام و شربت دعوت می شوند. ضمنا نقل وبادام نیز درکیسه های کوچک توزیع می شود.

- در شب دوشنبه، که شودختی (یا شب دختران) نامیده می شود، فقط دختران فامیل مجازند شرکت  نمایند و پذیرایی می شوند.

- درشب سه شنبه مراسمی نیست.

-در شب چهارشنبه، از بستگان وهمسایگان برای دیدن حجله عروس وداماد دعوت می شود. دراین مراسم پذیرایی با چای وشربت و شیرینی صورت می گیرد.

-در شب پنجشنبه، عروس و داماد را از منزل پدر ومادر عروس که گفتم محل حجله نیز هست، به منزل پدر ومادر داماد می برند. قبل از خارج شدن ازمنزل، عروس وداماد باید به طور جداگانه پای خودرا بر روی تخم مرغ هایی که از قبل آماده شده است بگذارند وآنها را بشکنند. سپس، ازمنزل عروس به سوی منزل پدر ومادر داماد بروند.درآنجا مراسم مولودی خوانی توسط زنان اجرا می شود که بعداز پایان مراسم، مادر داماد هدایایی را به عروس می دهد که شامل لباس های محلی(پیراهن محلی، شلوار محلی و روسری محلی) است.

بدین گونه مراسم عروسی پایان می پذیرد وداماد تا زمانی که امکانات لازم برای آغاز زندگی مشترک را فراهم نیاورده می تواند با اجازه پدر ومادر عروس در خانه آنها بماند.

چند اصطلاح

-1باسنک:اشعاری است که شیعیان در مراسم حنابندان عروسی می خوانندو خواننده آن نیز زنان هستند، به این قرار: امام اولش آمد به میدان

 ملائک برسرش می خواند قرآن

 اگر رسم محمد برقرار است

علی درخدمت پروردگار است

و... همچنان اسامی همه امامان خوانده می شود تا به اسم مبارک صاحب الزمان (امام دوازدهم شیعیان)می رسند که دراین موقوع همه از جای خود به احترام ایشان بلند میشوندوصلوات می فرستند. شیعیان جزیره این مراسم را باسنک می گویند.

-2 مشاطه: آرایشگری است که چون قرار عروسی گذاشته شد درمحل حضور پیدا می کند و تاپایان مراسم عروسی در خانه عروس می ماند. اوعلاوه بر آرایش عروس در آذین بستن حجله فعالیت می کند.

-3 حجله: حجله آرایی یک هفته قبل از آغاز مراسم عروسی دریکی از اتاق های منزل پدر عروس آغاز می شود. حجله اتاقی است که درون آن را را با فرش، پارچه ها  و لامپ های رنگارنگ و انواع زینت آلات مزین می کنند و اطراف آنرا با آیین های مستطیل شکل، گل های مصنوعی، گلدان های بلور و... می آرایند.

طلا آلات عروس را هم دراین اتاق به در ودیوارآویزان می کنند. به این ترتیب می توان دریافت که حجله درمراسم عروسی قشمی حایگاه خاصی را داراست. پس، هر کس درمراسم خود سعی کند حجله خانواده اش را زیباتر از دیگران تزیین کند.زمانی که داماد وارد حجله می شود و آشنایان پس از تبریک و روبوسی از او خداحافظی می کنند و خانه از اغیار خلوت می شود، خانم ها با خواندن اشعار نشاط آور عروس را به سوی حجله می برند. وقتی عروس به درگاه حجله می رسد، داماد از جای بر می خیزد وجلو می رود و دست عروس را می گیرد وبا او احوال پرسی می کند. وسپس هر دو روی تخت حجله درکنار هم می نشینند بعداز مدت کوتاهی استراحت داماد دو رکعت نماز که به نماز مراد معروف است به جای می آورد و پس از آن مشاطه انگشتان شست پای عروس وداماد را روی هم قرار می دهد و با گلاب می شوید وبعد با دو دست سر عروس وداماد را می گیرد وبه هم نزدیک می کند.

-4 کنگ: به معنای خرمای نارس است.

مسعود عباسی