نویسنده: مصطفی قلندری

 

هنر و سینما باید دروازه ی گذار صحیح تحولات اجتماعی و ارزشی و جریان ساز روند رشد شعور اجتماعی در کشور باشد. از این منظر باید دید که سینما در کشور ما در کجای این معادله ایستاده و تا چه میزان در توسعه ادراکی مخاطبان خود از جامعه ایرانی و ارتقای تحولی مولفه های قدرت ملی و تحکیم بنیادهای ارزشی نقش داشته است. اساسا باید دید که سینمای کنونی تا چه میزان از تحولات عمیق اجتماعی؛ آگاهی و سعی در رشد واقع گرای نگاه مخاطب خود به پدیده ها ، معضلات و سایر موضوعات قابل پردازش از قاب هنر و سینما دارد. آیا هنر صنعت سینما، امروزه در کشور ما یک ابزار تحول خواه، توسعه مدار ، مثبت پندار و امید آفرین است؟!

خودسانسوری سوژه های اجتماعی و درام در دهه های گذشته ؛ عادت دادن مخاطب به کلیشه ها و ستاره محور بودن سینما به جای سوژه محوری ، یک گسل شناختی دارای تناقض از وضعیت اجتماعی در پرداخت سوژه ها و ژانرهای سینمایی در کشور ما در مخاطب پدید آورده است. این فاصله داشتن موضوعات سینمایی از پدیده های بی شمار ، معضلات و تحولات اجتماعی در تمامی حوزه ها به ویژه خانواده ، یک مقاومت خودساخته نامرئی در مدیران حوزه فرهنگ و هنر کشور ما پدید آورد که جرئت پرداختن و ورود سینمای متعالی و دغدغه مدار به برخی حوزه ها و موضوعات را نداشتند؟!چرا خود سازمان امور سینمایی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی از جهت دهی کارگردان های جوان وتحول خواه! برای روند مدیریت اصلاحات اجتماعی به ویژه تحولات و چالش های حوزه زن و خانواده با فیلمنامه ها و پردازش های مخاطب پسند، همسو با سیاست های حاکمیتی متناسب با سوژه های اجتماعی در راستای مهار زاویه های احتمالی با ساختارهای عرفی و اخلاقی حمایت نکرده است! آیا سینما قدرت اجماع سازی عمومی و باورمند سازی ارزش های همگانی را نداشت؟! باید گفت وقتی شما در یک هماوردی رسانه ای توان ترسیم وانعکاس تصویر یک خانواده ارزش مدار توحیدی ایرانی را با عدم شناخت از نیازهای تحولی اجتماعی خانواده معیار ایرانی ندارید؛ قطعا که فلان کارگردان برای رفتن روی فرش قرمز فلان جشنواره خارجی به سفارش فلان سازمان،بنیاد و موسسه ضد ایرانی ؛ باید خانواده ایرانی را در نهایت سیاه بختی و تیرگی روابط درون خانوادگی نشان دهد. 

رسالت هنر و سینما ، باید توسعه نگاه اخلاقی وارتقای ادراک اجتماعی صحیح مخاطب باشد. چالش ها و معضلات را دردمندانه و نقادانه به روایت کشیده و مخاطب خود را در برابر این وضعیت ؛به اصلاح اجتماعی صحیح متناسب با قوانین و پایبندی به موازین رهنمون سازد.  از فیلم های پر سر وصدای این روزهای فضای سینمایی کشور ما ، می توان از فیلم برادران لیلا یاد کرد. از هر دو سمت با عینک های سیاسی و ژست های هنری؛ مخالفان ، منتقدان ، موافقان و حامیان این فیلم ،تحلیل ها و سخن ها گفته اند.  این فیلم را از دو جهت متن و فرامتن آن می توان بررسی کرد. از لحاظ دراماتیک و متن فیلمنامه ،با توجه به وضعیت اجتماعی و دغدغه های معیشتی این روزهای خانواده ها ، شاید یک همزاد پنداری (شبیه سازی لحظه ای)و انگاره سازی ذهنی از هر کدام از شخصیت های این فیلم ؛ برای اعضای خانواده ها و مردم ما شکل گرفته و شاید ما در پیرامون خود با نمود بیرونی و واقعی هر کدام از این شخصیت های فیلم مواجه باشیم! خانواده‌هایی که روزانه نمودار فلاکت را امتداد می دهند و خانواده هایی که با زلزله های اقتصادی، بنیادهای عقیدتی ، هویتی و ارزشی آنان آوار می شود. شاید در یک ترسیم واقعیت با غلظت اندکی از اغراق و مغالطه ! ،  بتوان بخشی از متن و محتوای فیلم را قابل قبول دانست؛ اما آنچه که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد ؛ فرا متن فیلم برادران لیلا می باشد.

باید گفت علیرغم تمام مشکلات ، معضلات و چالش های پیش روی خانواده ایرانی ؛ هنوز برخی گزاره های ارزشی درون خانواده،محترم شمرده می شود. شاید نرمالیزه کردن روند های هویتی وارزشی درون خانواده ،بخشی از ماموریت نامحسوس برادران لیلا باشد! سیلی زدن فرزند به پدر؛ جفای به جایگاه پدر ایرانی نزد فرزندان، ویترین سازی از هویت زنانگی در چشم چرانی مردان ، جفای به مرد غیرتمند ایرانی و سیطره طلبی و مرد سالاری افراطی نمایش داده شده در فیلم؛ جفای به نقش محوری بانوان در خانواده است. البته باید گفت که برادران لیلا یک فیلم است که باید در باورپذیری این نمادها و سمبل سازی ها به شخصیت حقیقی بازیگران آن  توجه نمود که تا چه میزان خانواده و ارزش های آن در نظر آنان محترم شمرده می شود. رسیدن دامنه ی موج جنبش (me too) به داخل کشور ما و افشاگری های صورت گرفته ی پس از آن در مورد بازیگران، یکی از مصادیقی است که مخاطب باید در تحلیل و شناخت خود ؛ هوشمندانه فضای واقعی ارزشی خانواده ایرانی را نزد مولفان آثار بشناسد و از تاثیر پذیری ناآگاهانه دوری کند. باید گفت شاید تا ابد ویک روز برادران لیلا به ارزش های درون خانوادگی ایرانی بدهکار باشند!