این روزها شاید بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند توجه به مقوله اخلاق در رسانهها هستیم. اما هنگام بحث در مورد اخلاق رسانهای و ارتباطی، مهم است که
مفهوم «اخلاق» را درک کنیم. گاهی اوقات افراد، اخلاق را با رفتار مطابق با عرف اجتماعی، اعتقادات مذهبی و قانون اشتباه میگیرند و گاهی اوقات «اصطلاحاتِ اخلاق» و «اخلاق» بهجای هم به کار میروند، زیرا هر دو مربوط به رفتار «درست» و «نادرست» هستند. بااینحال، این دو بههیچوجه یکسان نیستند! اخلاق به قواعدی اطلاق میشود که توسط یک منبع خارجی ارائه شده است و توسط دستورالعملهای حرفهای و قانونی در یکزمان و مکان خاص اداره میشوند؛ در واقع اخلاق، نحوه برخورد ما با "مناطق خاکستری" است که شاید قانونی در خصوص آن وضع نشده است.بنابراین، اخلاق به قضاوتهای ارزشی ما در مورد مسائل بزرگتر و کوچکتر، ارتباطات و همچنین در زمینههای دیگر اشاره دارد که شاید مثال عینی از اخلاق،
الگوهای رفتاری در محل کار است. کارمندان دولتی و خصوصی، پزشکان و... همگی باید از یک رمز اخلاقی که در پیشه آنها وضع شده است، صرفنظر از احساس یا اولویتهای خود پیروی کنند.میتوان گفت که قانون مطبوعات هم نمونه خوبی از این نوع رمز اخلاقی محسوب میشود. در این آییننامه و منشور اخلاقی، چندین اصل روزنامهنگاری با دستورالعملهایی در مورد نحوه رفتار بهعنوان یک روزنامهنگار عینی، شفاف و قابلاعتماد گنجانده شده است. اما «اخلاق» به اصول خود فرد در مورد درست و نادرستی یک موضوع یا رفتار اشاره دارد. بهعنوانمثال، خبرنگار یا روزنامهنگار ممکن است کمی اغراق کند تا داستانش را هیجانانگیزتر کند. این اصول در دستورالعملهای قانونی نوشته نشدهاند، اما تابع احساس درونی فرد در مورد خوب یا بد بودن هستند. البته اکثر این تصمیمات بر اساس یکرویه رفتاری گنجانده نمیشوند، بلکه از هنجارهای فرهنگی شخصی افراد برای برخورد با مسائل هم تبعیت میکند. پس قطبنمای اخلاقی خود فرد هم در این موضوع دخیل میشود. موضوع مهم دیگر این است که «مردم چه چیزی را در یک مکان، زمان یا موقعیت خاص درست میدانند؟ که ممکن است این اصول و قواعد رفتاری بر اعمال، قضاوتها و کنشگری ما اثرگذار باشد. از سوی دیگر با قطبنمای اخلاقی شخصی ممکن است به این سؤال برسیم که چرا مردم اینگونه رفتاری را درست یا غلط میپندارند و با معیار اخلاقی خود تلاش کنیم این رویه درست یا غلط را به جهت معکوس آن سوق دهیم. در واقع میتوان گفت، رعایت اخلاق در رسانه بیش از آنچه به قوانین وضع شده وابسته باشد، به نوع رویکرد و فرهنگ خاص رفتاری هر منطقه و اصول حاکم اخلاقی بر رفتار شخصی افراد مربوط است و درستی یا نادرستی یک رفتار یا رویه اخلاقی، ترکیبی از هر دوی اینهاست و
رسانهها نیز این قاعده مستثنی نیستند.
روزنامه صبح ساحل// اسماعیل خاشعی