در بخشی از مقاله‌ی «نظری بر عمارت کلاه‌فرنگی بندرعباس» به ارائه توضیحاتی در مورد ابنیه و اماکن وابسته به کمپانی هلندی در بندرعباس پرداخته‌ام. در شماره قبل درمورد محل اولین نمایندگی شرکت هلندی در بندرعباس و همچنین احداث عمارت جدید کمپانی هلندی در این شهر گفته بودم. در این شماره درمورد سایر ابنیه و اماکن وابسته به کمپانی هلندی در بندرعباس، می‌خوانید.

 از عمارت اصلی به‌عنوان مقر اداری و نیز برای سکونت مأمورین و نمایندگان آن‌ها استفاده می‌شد، اما به‌جز آن، در همان حوالی نیز خانه‌هایی که محل سکونت سایر افراد مرتبط مثل کارکنان بومی کمپانی، منشی ایرانی، مترجم و سایر وابستگان آن‌ها بود نیز وجود داشت که پرچم هلند بر فراز آن‌ها برافراشته می‌شد (فلور، ویلم، اشرف افغان بر تختگاه اصفهان، همان، ص 198.)؛ نیز طبق گزارش «سر آرنولد ویلسون»، کمپانی هلندی دارای یک انبار در خارج از تجارتخانه و اندکی دورتر از آن بوده است (ویلسون، سر آنولد، همان، ص ۱۴۵). همچنین رئیس کمپانی در دهکده‌ی نایبند آن روزگاران که اکنون محله‌ای در سوی شرقی شهر بندرعباس می‌باشد، دارای یک خانه مختص به خود بوده که در آن درختان نخل وجود داشته (لاکهارت، لارنس، همان، ص ۳۳۱).

 طبق گزارش‌های مأمورین هلندی که به‌طور روزانه یادداشت می‌شده، هلندیان دارای دو باغ در اطراف بندرعباس بوده‌اند که هرکدام دارای سکونت‌گاهی بوده و برای تفریح و استراحت استفاده می‌شده و عبارت‌اند از یک باغ در آبادی «نخل ناخدا» که امروزه محله‌ای در شرق شهر بندرعباس است (فلور، ویلم، اشرف افغان بر تختگاه اصفهان، همان، ص ۵۰٫) و دیگری نیز در آبادی «ایسین» که در حدود ۲۰ کیلومتری شمال بندرعباس واقع‌شده و امروزه نیز روستایی دارای باغات فراوان و آب و هوایی دلپذیر می‌باشد؛ باغ مذکور در مقابل باغ کمپانی انگلیسی قرار داشته است (همان، ۱۴۴).

 هلندی‌ها در طول دوران حضور خود در بندرعباس دارای قبرستانی مختص به خود بوده و از قرار معلوم بر فراز برخی از مقابر، طاق و رواق و نیز اشکال هرمی مرتفعی ساخته بودند، به‌ویژه اینکه برای مقبره‌ی کتلار، سفیر هلند در دربار شاه سلطان حسین صفوی که در سال ۱۷۱۶. م / ۱۰۹۵. ش در بندرعباس فوت شد (فلور، ویلم؛ اختلاف تجاری ایران و هلند، ترجمه ابوالقاسم سری، ص ۱۳۹)، هرمی با ارتفاع ۳۰ ذراع (حدود ۳۰ متر) ساخته شد (لاکهارت، لارنس، همان، ص ۳۵۳) که در دسامبر ۱۷۲۷. م / آذرماه ۱۱۰۶. ش، بخشی از این قبرستان برای احداث دیوار و باروی شهر تخریب‌شده و قصد داشتند از سنگ و گچ آن مقابر برای ساخت دیوار استفاده نمایند که با اعتراض شدید کمپانی مواجه می‌شود (فلور، ویلم، اشرف افغان بر تختگاه اصفهان، همان، ص ۷۲). این قبرستان در ضلع شمالی شهر و در موازات عمارت کلاه‌فرنگی قرار داشته و بعدها به «گور فرنگ» شهرت می‌یابد (سدید السلطنه، محمدعلی، همان، ص ۲۱۲٫) که جایگاه آن ‌را امروزه می‌توان با چهارراه سازمان و حدود نواحی اطراف آن منطبق دانست که امروزه این محله نام گورفرنگ را نیز بر خود یدک می‌کشد و یادگاری از آن روزگاران شهر بندرعباس است. البته پیش‌ازاین‌ها، هلندیان در پی اخذ مجوزی از شاه‌عباس برای احداث یک قلعه نظامی در بندرعباس نیز بوده‌اند که تقاضای آن‌ها بی‌درنگ رد می‌شود (لاکهارت، لارنس، همان، ص ۳۴۴٫؛ لوریمر، ج. ج، همان، ص ۹۰٫). 

شماره‌های بعدی صبح ساحل را برای خواندن ادامه این مقاله دنبال کنید.

روزنامه صبح ساحل