سوسک، پشه، مگس، ساس و...، پای هر کدام‌شان به خانه باز شود، باعث آزار و اذیت ساکنان خانه خواهند شد. از بین بردن حشرات مزاحمی که وارد خانه می‌شوند، کار چندان راحتی نیست و اگر به درستی با آن‌ها مبارزه نشود، روز به روز بر تعدادشان اضافه خواهد شد. یکی از این حشرات، ساس است که در مناطق جنوب کشور، برای مردم دردسر درست می‌کند. صحبت‌های «لیلا کدخدازاده»، کارشناس مهندسی بهداشت محیط، در رابطه با ساس، می‌تواند برای آن دسته از افرادی که با مشکل مواجه شده‌اند مفید باشد. 

  

ساس‌هایی که از انسان خون‌خواری می‌کنند، به طور کلی به دو گروه دسته بندی می‌شوند، یکی ساس‌های مناطق حاره و دیگری ساس‌های مناطق معتدله به حساب می‌آیند. ساس‌هایی که در کشور ما وجود دارند، از مناطق حاره به مناطق معتدله آمده‌اند. در واقع خاستگاه ساس‌های موجود در ایران، مناطق حاره‌ای است اما به عنوان ساس‌های منطقه معتدله شناخته می‌شوند. این دسته از ساس‌ها در دمای زیر 14 سانتی‌گراد تخم‌گذاری نمی‌کنند و اگر دما 27 درجه سانتی‌گراد نباشد، نمف‌ها (به نوزادان حشره، نمف گفته می‌شود) از تخم بیرون نمی‌آیند. در واقع حشره ساس اگر به مناطق سردسیر منتقل شود، در آن‌جا‌ دوام نمی‌آورد و نسل آن از بین خواهد رفت. ساس‌ها بیشتر در مناطق گرم مثل جنوب کشور وجود دارند و گاهی به وسیله مسافر، حشره یا تخم‌شان جا به جا می‌شوند. با توجه به اینکه دمای داخل خانه چندان پایین نیست، احتمال بقای این حشرات در داخل خانه‌های سایر مناطق (غیر گرمسیری) نیز وجود دارد. ساس به گرمای هوا و خشکی محیط علاقه دارد و مثل سوسک‌، در جاهای مرطوب مثل حمام، دستشویی و ...، مستقر نمی‌شود و برای زندگی قسمت‌های خشک را ترجیح می‌دهد. 

  

به طور کلی، ساس‌ها در محل‌های تاریک و خشک مثل شکاف‌ها و درزهای دیوار، سقف و کف خانه مستقر می‌شوند. علاوه بر این، درز لوازم چوبی منزل، لابه لای کف‌پوش چوبی، زیر درز کاغذ دیواری، داخل پشتی، مبلمان، زیرموکت و فرش، بین پارچه‌ها یا وسایل پارچه‌ای، بین تشک و تخت‌خواب و ...، مکان‌های مناسبی برای زندگی و پنهان شدن ساس‌ها به حساب می‌آید. ساس‌ها در شب رفت و آمد دارند به همین دلیل احتمال اینکه در روز دیده شوند کمتر است. علاوه بر این در فصول گرم بیشتر خواهند شد. ساس‌ها یا تخم آن‌ها از طریق اجناس دست دوم خریداری شده، وسایل چوبی کرایه‌ای مثل میز و صندلی مجالس، لباس و ...، به خانه دیگر یا حتی به شهرهای دیگر منتقل می‌شوند. تخم ساس بسیار چسبنده است و به راحتی از وسایل کنده نمی‌شود به طوری‌که گاهی باید با برس سیمی آن‌ها را جدا کرد.

  

ساس‌ها هم مثل حشرات دیگر دردسرهای خاص خودشان را دارند و چون حشرات خون‌خواری هستند اگر تعدادشان زیاد شود مشکلات بسیاری را ایجاد خواهند کرد. ساس‌ها به شکل جمعیتی و در اصطلاح کلونی زندگی می‌کنند. برای مثال، برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که نوعی ساس یعنی ساس ماکیان (مخصوص مرغ و خروس)، در مقطعی از زمان به قدری در مکزیک زیاد شده بود که به انسان نیز حمله می‌کردند به همین  دلیل مجبور شدند برخی از کلبه‌های مناطق آلوده را آتش بزنند. ساس‌ها ناقل هیچ نوع بیماری‌ای‌ نیستند و نمی‌توانند بیماری را از فردی به فرد دیگر یا حتی از حیوانات به انسان منتقل کنند اما گزش آن‌ها برای انسان آزاردهنده است. علاوه بر این، گزش مستمر می‌تواند باعث بروز کم‌خونی در انسان شود. چنانچه فرد در معرض گزش دائمی قرار گرفته باشد، باید برای درمان کم‌خونی به مراکز درمانی مراجعه کند. در شرایطی که ساس‌ها به انسان دسترسی نداشته باشند، ممکن است از حیوانات نیز تغذیه کنند. در شرایط مناسب دمایی و نبودن رطوبت در محیط زندگی، ساس‌ها تا حدود 550 روز می‌‌توانند گرسنگی را تحمل کنند به همین دلیل به راحتی می‌توانند تکثیر شوند.

   

خون‌خواری توسط ساس‌ها همیشه در شب و قبل از طلوع آفتاب صورت می‌گیرد. اما در شرایطی که بنا بر هر دلیل نتوانسته باشند در شب تغذیه کنند، در روز این کار را انجام می‌دهند. مدت خون‌خواری ساس حدود 4 تا 8 دقیقه است که اگر این کار را به شکل کامل انجام بدهد، بزاقی که روی پوست فرد ریخته است، می‌مکد که باعث کمتر شدن خارش می‌شود. اما در شرایطی که خون‌خواری به شکل کامل انجام نشود، بزاق روی پوست باقی خواهد ماند و خارش نیز بیشتر می‌شود. علاوه بر خارش‌های مکرر، لکه‌های سیاه یا قهوه‌ای روی تشک، ملحفه، کاغذ دیواری و ...، نشان دهنده حضور ساس در خانه است. همچنین پوسته‌های بدن به رنگ قهوه‌ای کم‌رنگ در وسایل نیز می‌تواند نشانه‌ای از وجود ساس باشد. در برخی موارد خود ساس را نیز می‌توان دید. ساس از سه قسمت سر، سینه و شکم تشکیل شده است و بدن آن تقریبا حالت 5 ضلعی دارد. یک جفت چشم، چهار آنتن چهار بندی جلوی سر، ضمائم دهانی 4 تیغه به حالت خرطومی در نزدیکی دهان، از دیگر ویژگی‌های ظاهری این حشره است. رنگ ساس تقریبا قهوه‌ای است که با خون‌خواری رنگ بدن تیره‌تر خواهد شد. نوزاد (نمف) این حشره نیز شبیه به حشره بالغ، ولی کوچک‌تر است. تخم‌ها نیز به رنگ شیری مرواریدی ممکن است دیده شوند. 

  

شاید این سئوال به ذهن خیلی از افراد برسد که آیا می‌توان مانع از ورود ساس به خانه شد؟ در پاسخ به این سئوال باید گفت که برخی اقدامات می‌تواند احتمال ورود ساس به خانه را کم کند. برای مثال، آن دسته از افرادی که به مناطق گرمسیری سفر می‌کنند، باید پس از بازگشت به دقت چمدان‌ها و وسایل خود را ترجیحا در محیط باز بررسی کنند و از گذاشتن لباس‌های سفر در بین لباس‌های دیگر بدون شست‌‌و‌شو بپرهیزند. تمیز و مرتب بودن خانه و انبار نکردن وسایل روی یکدیگر، مانع از مخفی شدن ساس و حشرات دیگر می‌شود. تمیز نگه داشتن محیط خانه نیز می‌تواند تا حدودی موثر باشد. علاوه بر این، از کاغذ دیواری کردن خانه تا حد ممکن باید پرهیز کرد چون محیط مناسبی برای مخفی شدن ساس‎‌ها است. تا جای ممکن باید از خرید وسایل دست دوم خودداری کرد و در صورت تمایل به خرید، بررسی وسایل یا حتی در برخی موارد سم‌پاشی ضروری است. 

  

  

برای از بین بردن ساس باید سم‌پاشی انجام شود و این کار هر چه سریع‌تر صورت بگیرد مبارزه با ساس راحت‌تر است چون هر چه جمعیت ساس‌ها زیادتر شود، از بین بردن آن‌ها نیز سخت‌تر خواهد شد. از آن‌جایی که ساس‌ها در هر جایی از خانه می‌توانند باشند، از بین بردن‌ آن‌ها به نسبت سوسک‌ها سخت‌تر است. سمپاشی باید توسط شرکت‌های دارای مجوز که زیر نظر وزارت بهداشت و دانشگاه‎‌های علوم پزشکی فعالیت دارند، انجام شود. سمپاشی توسط خود افراد توصیه نمی‌شود چون این کار دستورالعمل‌های مخصوص به خود را دارد و خطراتی را نیز برای فرد غیر متخصص به دنبال خواهد داشت. 

سم‌پاشی برای از بین بردن ساس معمولا در دو نوبت انجام می‌شود، یک‌بار برای از بین بردن خود حشره و بار دوم برای از بین بردن نوزادهایی که از تخم‌ها بیرون می‌آیند. وقتی که کارشناس مهندسی بهداشت محیط زمان سمپاشی بعدی را مشخص می‌کند، باید سریعا سمپاشی انجام شود. به تعویق انداختن سمپاشی باعث بالغ شدن نوزادان ساس می‌شود و مجددا چرخه تکثیر تکرار خواهد شد در نتیجه جمعیت ساس‌ها بدین شکل بیشتر می‌شود. در زمان سم‌پاشی نباید کسی در خانه باشد و کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و ریوی، مبتلایان به آسم و آلرژی باید از محیط سم‌پاشی دور باشند. همچنین حیوانات خانگی را نیز باید از محل سم‌پاشی خارج کرد. رعایت دقیق دستورالعمل‌ها پس از سم‌پاشی ضروری است ضمن اینکه وسایل سم‌پاشی شده باید پس از مدت مشخصی شسته و تمیز شوند.