چالش کم‌آبی، از اساسی‌ترین چالش‌های کشورمان در طی دو دهه‌ی اخیر می‌باشد که متاسفانه برخی با انکار این موضوع و یا غفلت از اهمیت آن، ضربه‌ی بزرگی به کشور در این حوزه وارد کرده‌اند.

کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس در دو دهه‌ی اخیر با درک صحیحی از این معضل، به سراغ سرمایه‌گذاری‌های کلان در زمینه‌ی آب ‌شیرین‌ کن‌‌ها رفته‌ و مشکل کم‌آبی خود را تا حد زیادی از این طریق حل کرده‌اند.

از میان 20 کشوری که سال گذشته در گزارش انجمن بین‌المللی آب، کشورهای "کم‌آب" نامیده شدند، 14 کشور در منطقه‌ی خاورمیانه قرار دارند. نرخ بالای رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی، استفاده‌ی بیهوده و غیراصولی از منابع آبی، صنعتی‌سازی و مواردی از این قبیل، اکثر کشورهای خاورمیانه را با بحران بی‌آبی مواجه ساخته است. در این میان، کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس به‌خصوص عربستان سعودی، سرمایه‌گذاری بر روی آب شیرین کن‌ها را راه‌حلی برای جبران کمبود آب قرار داده‌اند.

 

   

سهم کشاورزی در مصرف آب، 88 درصد از مصارف کشور است. این در حالی است که تنها حدود 15 درصد از نیروی کار کشور در این حوزه فعال هستند و سهم بسیار ناچیزی از تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود. سهم منابع آبی در صنعت تنها حدود 2 درصد و در مصارف آب شرب خانگی حدود 7 درصد است. 

کشاورزی در ایران، به شکل فاجعه‌باری همچنان به شکل سنتی انجام می‌شود و سهم کشاورزی گلخانه‌ای تنها حدود 5 درصد از کل زراعت است. در سال‌های اخیر، نسبت به کشاورزی در مناطق کم‌آب سخت‌گیری‌هایی انجام شده که البته به‌ اعتقاد برخی کارشناسان همچنان این سخت‌گیری‌‌ها کافی نیست؛ حرکت به سمت کشاورزی گلخانه‌ای تجربه‌ی موفق کشورهای توسعه‌یافته در افزایش بهره‌وری آن است.

  

در طی سال‌های اخیر، کشورهای اطراف خلیج فارس سرمایه‌گذاری‌های کلانی در راه‌اندازی آب شیرین کن کرده‌اند. به عنوان مثال کشور عربستان که خشک‌ترین کشور دنیا نسبت به جمعیت است، در حال حاضر حدود 80 درصد از مصارف آبی خود را با شیرین کردن آب‌های خلیج فارس تامین می‌کند؛ کشور امارات متحده عربی در تپه‌های کویری موسوم به لیوا روزانه بیش از ۲۶ میلیون گالن آب دارد که گفته می‌شود بزرگترین ذخیره‌ی آب شیرین جهان است و ذخائر آب شیرین آن با ذخائر نفتش برابری می‌کند. در برخی گزارش‌ها هم ذکر شده که این کشور به تنهایی روزانه ۳۰ میلیون تن از آب خلیج فارس را برای خود شیرین می‌کند و مجتمع آب شیرین کن جبل علی از مهم‌ترین واحدهای تبدیل آب دریا به آب مصرفی در دنیا است. عمان و قطر نیز حدود ۹۰درصد از نیازهای آبی خود را با برداشت از آب خلیج فارس تامین می‌کنند. این در حالی است که در کشورمان تنها حدود 3 درصد از مصارف آب شرب خانگی و درصد ناچیزی از تولیدات آب صنعتی کشور توسط آب‌ شیرین کن‌ها تامین می‌شود.البته تصفیه‌ی آب به این شکل معایبی نیز دارد که مهمترین آن هزینه‌ی بسیار بالاتر نسبت به تامین آب عادی است؛ بطوری که گفته می‌شود به‌طور متوسط برای تولید هر مترمکعب آب تصفیه‌شده به حدود ۲ کیلووات بر ساعت انرژی نیاز است که باعث اتلاف حجم عظیمی از سوخت‌های فسیلی می‌شود. علاوه بر این، در فرآیند شیرین‌سازی با جدایی نمک و مواد معدنی از آب، شورابه‌ای حاوی مقدار زیادی نمک تشکیل می‌شود که باعث برهم‌خوردن تعادل زیست‌بوم منطقه می‌شود.

مهم‌ترین پروژه آب شیرین کن در حال حاضر، طرح انتقال آب خلیج فارس به صنایع معدنی است که قرار است بخشی از آب صنایع جنوب ‌شرق کشور و بخشی از آب شرب استان‌های هرمزگان، کرمان و یزد را تامین کند. به گفته‌ی فریبا گلریزان، مدیر دفتر تجهیز منابع مالی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، برنامه دولت برای توسعه استفاده از ظرفیت آب ‌شیرین‌ کن‌ها و گسترش بهره‌برداری از این تاسیسات در چهار سال آینده، تصفیه‌ی حداقل ۴۰۰ هزار متر مکعب آب در شبانه‌روز خواهد بود. چهار استان هرمزگان، خوزستان، بوشهر و سیستان و بلوچستان ظرفیت بالایی در تولید آب شرب با تاسیسات آب‌شیرین‌کن دارند که از این میزان ۸۰ درصد آب مورد نیاز از طریق دریا و ۲۰ درصد نیز از طریق منابع سطحی و یا چاه‌ها تامین می‌شود.