صبح ساحل ، هنری - با وجود اساتید به نام در حوزه عود سازی در کشور هنوز هم دروازه های واردات عودهای ترکی و عربی بسته نشده است و در حمایت از سازندگان داخلی هیچ اقدامی صورت نگرفته است.

به گزارش هرمز؛ عود را می توان به عنوان اصلی ترین ساز ایرانی به حساب آورد چرا که پیشینه این ساز به ۱۹۷۰ سال پیش از میلاد مسیح برمی گردد و در نگاره های کشف شده در میان رودان که متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است، نگاره مردی یافته شد که مشغول نواختن بربط است و با وجود قدمت این ساز در ایران، کشورهای عربی از ما پیشی گرفته اند و سازهای ساخته شده در این کشور ها صادر می شود و ما با داشتن اساتید به نام در این عرصه ما نیز یکی از کشورهای هدف عرب ها برای صادرات عود هستیم.

تنها کسانی که از فروش ساز سود می برند واسطه ها هستند

حمید کراری، سرپرست گروه موسیقی سنتی شیدا در گفتگو با خبرنگار هرمز با اشاره به تفاوت دو ساز عود و بربط، اظهار کرد: بر خلاف تصور عموم بربط همان عود نیست و بربط سازی ایرانی است که نام آن برگرفته از دو واژه بر به معنای مانند و بط به معنای مرغابی است؛ این ساز شباهت بسیار زیادی با عود دارد و تنها دسته کوتاه تر و صدای تیزتری دارد.

سرپرست گروه شیدا با تاکید بر پیشینه ساز عود، تصریح کرد: در صدر اسلام اعراب مسلمان با بردن این ساز به عربستان و ایجاد تغییراتی عود را ساختند؛ این ساز در دسته سازهای زهی جای دارد که به علت وجود کاسه بزرگ در این ساز صدایی بم تولید می کند و پنج یا شش جفت سیم دارد.

کراری با بیان خصوصیات ظاهری این ساز، گفت: کاسه عود به طور عمده از چوب گردو و عناب ساخته می شود و چوب ها را به صورت باریک و بلند در کنار هم چسب می زنند که برای ساخت آن از قالب استفاده می کنند.

وی با اشاره به چگونگی ساختار دسته ساز، بیان کرد: گریف یا صفحه انگشت گذاری ساز از جنس چوب آبنوس است که به علت سختی در اثر نواختن و اصطکاک از بین نمی رود و صفحه روی عود از چوب نوعی کاج به نام اسپروس ساخته می شود؛ این کاج قد کوتاهی دارد و به دلیل نزدیک بودن حلقه های سن درخت، این حلقه ها هنگام برش به صورت رگه هایی در ساز نمایان می شود.

سرپرست گروه موسیقی با بیان اینکه این ساز از بدو اختراع تا کنون تغییر زیادی نداشته است، گفت: هیچ کدام از اجزا عود در طول این چند هزار سال تغییری نکرده است و تنها جنس سیم آن از زه به فلز تبدیل شده؛ در تارهای عود دو جفت تار نخست از جنس نایلون و بقیه تارها ترکیبی از فلز و ابریشم است.

کراری با تاکید بر چگونگی سیستم تولید صدا در عود، اظهار کرد: صدای ساز عود حاصل  از به ارتعاش درآمدن تارها و برخورد امواج این ارتعاش با دیواره سالن کاسه و تقویت شدن صدا است؛ لازم به ذکر است که این ساز محدودیت گام ندارد و عود سازی پد است که با نقش پر کنندگی و نرم خود می تواند با هرسازی اجرا شود و به همین دلیل در اکستر استفاده می شود.

وی با اشاره به اینکه کیفت عود به ظاهر آن مرتبط نیست، تصریح کرد: همه عودهایی که ساخته می شوند از نظر ظاهر و مقیاس های ساخت به یک صورت هستند و چیزی که باعث تفاوت قیمت این سازها می شود کیفیت صدای آن است که این موضوع به علم، تجربه و استعداد سازنده آن بستگی دارد.سرپرست گروه موسیقی با تاکید بر سازماندهی نشدن کارگاه های ساخت ساز، عنوان کرد: هیچ جایی برای آموزش تخصصی و رسمی ساخت ساز وجود ندارد و سازندگان آلات موسیقی با صرف هزینه، زمان و روش آزمون و خطا در این کار مهارت های لازم را کسب می کنند و باید گفت اگر عشق در این کار دخیل نبود هیچ دلیلی برای ادامه آن وجود نداشت چرا که اگر این زمان و هزینه را در شعلی دیگر به کار بگیریم، بازده بیشتری خواهیم داشت.

کراری با بیان اینکه سود فروش سازها تنها متوجه دلالان است، گفت: اکثر سازندگان ساز از بیماری های تنفسی رنج می برند و علت آن نیز قرار گرفتن مداوم در معرض خاک اره است و همچنین بعضی از چوب ها مانند چوب بلوط حاوی سیانور هستند و باید گفت که تنها کسانی که از فروش ساز سود می برند واسطه ها هستند چرا که بدون هیچ زحمتی ساز را به بهایی ناچیز از سازنده می خرند و با قیمتی گزاف به نوازنده می فروشند.وی اظهار کرد: با سابقه ترین فرد در زمینه ساخت عود در استان هرمزگان، محمد رفیع اشعری است؛ دیگر چون گذشته نمی توان هرمزگان را مهد عودنوازی ایران خواند چرا که استان های دیگری چون یزد که ادعایی در عود نوازی ندارند از ما پیشی گرفته اند و علت آن نیز بی علاقگی نسل جدید به این ساز است که این موضوع عود را از جایگاه واقعیش دور کرده است.

ساز خواستم، نخریدند، ساختم

محمد رفیع اشعری، عودساز هرمزگانی در گفتگو با خبرنگار هرمز با اشاره به اینکه در اولین بار در ۱۷ سالگی عود ساخت، اظهار کرد: در سال ۶۳ متوجه علاقه خود به عود شدم و از پدر خواستم که این ساز را برایم بخرد اما قبول نکرد و من نیز با یک حلب عود ساختم و دوسال با آن تمرین کردم و موفق شدم ۸۰ آهنگ را با آن بنوازم.

عودساز هرمزگانی با تاکید بر اینکه اولین سازی که ساختم را ۲۵ هزار تومان فروختم، تصریح کرد: در سال ۶۶ توانستم سازی حقیقی و با چوب بسازم و بعد از آن دوستی از من خواست آن ساز را به او بدهم و بعد از آن نیز شخص دیگری سفارش ساز داد و همین مسئله من را به ادامه این کار تشویق کرد.

اشعری با بیان اینکه ساختن یک آلت موسیقی بسیار زمان بر است، گفت: لازمه این کار عشق است و من نیز چون بسیاری از نوازندگان و سازندگان این حرفه را تجربی یاد گرفته ام اما آن را با دید بازتری دنبال کردم و درک کردم این صنعت علمی و هندسی است و هیچ چیز در آن اتفاقی نیست.وی با اشاره به اینکه عودسازی به صرف زمان محتاج است، بیان کرد: سال ها تلاش کردم تا توانستم به جایگاهی که اکنون دارم دست پیدا کنم و کسانی که این شغل را به عنوان پیشه خود انتخاب کرده اند نیز باید حداقل پنج سال در این راه تلاش کنند و آموزش ببینند تا به سطحی رضایت بخش برسند و نمی توان مهارت ها را در چند جلسه به کسی آموزش داد.

عودساز هرمزگانی با تاکید بر مخالفت هایی که در شروع کار با او شده بود، عنوان کرد: بسیاری مخالف فعالیت من بودند و می گفتند ساختن آلت موسیقی حرام است اما اکنون افتخار می کنم که ایرانیان عودهای تولید داخلی را به محصولات عربی و ترکی ترجیح می دهند.

اشعری خاطرنشان کرد: سال ها در قشم فعالیت می کنم اما تا کنون منطقه آزاد در حمایت از ما فعالیتی نداشته است و برای همه اجناس گمرکی و عوارض در نظر گرفته شده است اما برای ابزار و آلات موسیقی هیچ عوارضی در نظر گرفته نشده است و سازهای عربی به راحتی وارد کشور می شوند.