تهران در هفته‌های گذشته یکی از آلوده‌ترین روزهای خود در تاریخ ۲۰۰ ساله‌اش را شاهد بود، روزی که بنا به آمارهای رسمی سایت‌های معتبر هواشناسی با اختلافی فاحش، آلوده‌ترین شهر دنیا شده؛ در پی آن کارشناسان اعلام کردند که‌موج جدید گردوغبارها که شدت بیشتری هم دارد و از قبل به استان‌های کرمانشاه و ایلام واردشده به تهران خواهد رسید و دوباره تهران را به کانون آلودگی‌ها بدل می‌کند. در این‌سو هرمزگان نیز در هفته اخیر با گردوغبارهای محلی نسبتاً بالایی دست‌به‌گریبان بود که بیم آن می‌رفت که همان گردوغبارهای غلیظ از سمت مرکز کشور به جنوب هم برسد. خشک‌سالی‌های دو دهه اخیر در هرمزگان، موجب بروز گردوغبارهای محلی بیشتر با منشأ استانی شده است؛ اما همه‌ساله گردوغبارهای کشورهای همسایه و استان‌های هم‌جوار نیز وارد هرمزگان می‌شوند. در برخی موارد شدت بالای این آلودگی‌ها جریان زندگی را در هرمزگان از کار می‌اندازد. سدسازی‌ها و بیایان زایی های کشورهای همسایه ایران در کنار فرسایش خاک و کاهش باران می‌تواند تعداد کانون‌های گردوغباری که به ایران و جنوب ایران می‌رسد را افزایش دهد. برای اطلاع از آخرین وضعیت گردوغبار هرمزگان و ریشه‌یابی علت آن با «مرضیه سی‌سی پور»، رئیس اداره پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا گفتگو کردیم. وی معتقد است که کمبود بارش‌های مؤثر در سال گذشته به‌احتمال‌زیاد، میزان گردوخاک را در 1401، افزایش می‌دهد. در نبود یک راه حل کلی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی، چه در منطقه جنوب ایران و چه در جهان، هرمزگان بایستی خود را آماده میزبانی از یک مهمان همیشگی کند. 

استان هرمزگان باتوجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خود، تعداد روزهای گردوغباری نسبتاً بالایی را شاهد است. به‌طور کل، گردوغبارهای استان به دودسته محلی و فرامحلی تقسیم می‌شود. گردوغبار محلی ناشی از تندبادهای شدید و خیزش گردوخاک در خود منطقه هرمزگان و گردوغبار فرامحلی ناشی از حرکت توده‌های گردوغباری از کشورهای عربی است که غالباً عراق و عربستان است. همچنین گاهی در مناطق شرقی استان هرمزگان، تحت تأثیر بادهای 120 روزه سیستان، روزهای غبارآلود متعددی مشاهده می‌شود. به‌طورکلی فصل تابستان برای هرمزگان پر گردو غبارترین فصل استان است. هرچند تعداد روزهای گردوغباری استان در فصول سرد کمتر از فصول گرم است؛ اما گردوغبارهای محلی ناشی از تندبادهای پاییزی نیز در مناطق مرکزی و شرقی استان حائز اهمیت است و سبب گردوغبار شدید و کاهش کیفیت هوا می‌شود.

استان هرمزگان همواره روزهای گردوغباری بسیاری داشته؛ اما بر اساس آمارها، طی 30 سال گذشته، پر گردو غبارترین سال استان مربوط به سال 1387 بوده است. طی این سال در شهر بندرعباس 29 روز از سال گردوغبار شدید سبب کاهش دید افقی به زیر 2 کیلومتر شده است.

       

طی سالیان گذشته غالب گردوغبارهای استان محلی و ناشی از خیزش گردوخاک در خود منطقه بوده است. به‌طوری‌که در سال گذشته در استان 50 روز گردوغباری شاخص بادید افقی زیر 2 کیلومتر داشته‌ایم. طی سال جاری با توجه به تداوم خشک‌سالی فراگیر در خاورمیانه، افزایش روزهای گردوغباری با منشأ فرامحلی در استان هرمزگان نیز مورد انتظار است.

 ریز گردهای کانون آفریقا و کشور عراق گاهی تحت شرایط خاص هواشناسی و با توجه به جهت حرکت باد می‌توانند مستقیماً با ورود به خلیج‌فارس، وارد استان شوند و سبب کاهش محسوس دید افقی گردند. به‌عنوان‌مثال سال‌های 88-86 که پر گردو غبارترین سال‌های استان بشمار می‌رود متأثر از همین گردوغبارهای فرامحلی رسیده از کشور عراق و عربستان بوده است. فراوانی این نوع گردوغبارها در بهار و تابستان که عملاً خاورمیانه عاری از بارش خوب است، بیشتر خواهد بود.

    

راه‌حل‌های کوتاه‌مدت؛ میان‌مدت و بلندمدت برای کاهش ریز گرد وجود دارد. پیش‌ازاین طرح مالچ پاشی و سایر اقدامات مناسب در مناطق با پتانسیل فرسایش بادی بالا بر اساس نتایج طرح شناسایی کانون‌های بحرانی بیابان‌زا از سوی محیط‌زیست ارائه ‌شده است.