صبح ساحل ، هنری - محمد پورفرزانه که به گفته خود تنها مدرس نقاشي قهوه خانه اي در ايران است، بر اين باور است که نقاشي قهوه خانه اي نيم قرن پيش به پايان رسيده، چرا که آکادميک به آن پرداخته نشده اما احياي آن شدني است.به گزارش مهر، محمد پورفرزانه که به گفته خود تنها مدرس نقاشي قهوه خانه اي در ايران است، کارگاه نقاشي خيالي نگاري را در فرهنگسراي ارسباران برگزار کرد. اگر چه به نظر مي رسيد که نقاشي قهوه خانه اي با درگذشت يک به يک هنرمندان قديمي آن که به طور مستقيم و غير مستقيم از محضر استادان نخست اين نوع نقاشي يعني محمد مدبر و حسين قوللر آغاسي بهره مند شده بودند، نقاشي قهوه خانه اي نيز رو به زوال رفته است، اما اکنون شنيدن نام هنرمندي که به شکل آکادميک اين نقاشي را در دانشگاه ها تدريس کرده است، قوت قلبي است براي علاقه مندان اين هنر و مي توان به تداوم آن در آينده و در قالب بازگشايي دانشگاه هنرهاي سنتي استاد فرشجيان اميدوارتر بود.پورفرزانه درباره تدريس نقاشي قهوه خانه اي در دانشگاه ها توضيح داد: من دانش آموخته نقاشي از دانشگاه هنر اصفهان هستم و در چند دانشگاه از جمله سوره و پيام نور نيز نقاشي خيالي نگاري تدريس کرده ام.وي افزود: نقاشي قهوه خانه اي را با عنوان «خيالي نگاري» در قالب دو واحد درسي به  عنوان زيرمجموعه رشته کتابت و نگارگري در اين دانشگاه ها تدريس کرده ام اما رشته مجزايي نيست که در مقطع کارشناسي  و کارشناسي ارشد دانشجو داشته باشد اما برخي از دانشجويان اصرار دارند که بتوانند در اين رشته کارشناسي وکارشناسي ارشد بگيرند و اين به عهده دانشگاه هاي هنري است که درباره آن تصميم بگيرند و زمينه آن را فراهم کنند.

رشته خيالي نگاري چهار زيرمجموعه دارد

اين استاد نقاشي قهوه خانه اي درباره وجوه مختلف اين رشته بيان کرد: رشته خيالي نگاري چهار زيرمجموعه دارد که شامل نقاشي قهوه خانه اي، نقاشي پشت شيشه، چاپ سنگي روي کتاب و نقاشي روي گچ است که اين در دوره کنوني به جز نقاشي قهوه خانه اي، سه مورد بعدي کاربرد چنداني ندارد و محدوديت هاي بسياري براي اجرا دارند. نقاشي قهوه خانه اي را نيز به شيوه گذشته روي پرده هاي بزرگ نمي توان کار کرد چرا که هيچ سفارش دهنده اي ندارد و تنها روي بوم مي توان آن را اجرا کرد.پورفرزانه درباره تلاش بخش دولتي براي احياي اين نقاشي و سرانجام آن يادآور شد: زماني موسسه توسعه هنرهاي تجسمي تصميم گرفت که اين هنر را احيا کند و تالار رودکي و تالار آبگينه محلي براي آموزش اين هنر در نظر گرفته شد اما بنا به دلايل مختلف موفق نبود و کاري از پيش نرفت. در حالي که به نظر من احياي اين هنر شدني است به شرطي که براي آن اهتمام جدي از سوي مقامات بالا صورت گيرد.او درباره ميزان علاقه مندي جوانان براي آموختن اين هنر اظهار کرد: علاقه مندي را بايد ايجاد کرد. نقاشي قهوه خانه اي نيم قرن پيش تمام شده است چرا که به شکل آکادميک به آن پرداخته نشده است و من اولين کسي هستم که به شکل رسمي و آکادميک و با توجه به مباحث علمي رنگ، ترکيب بندي و ... آن را تدريس کرده ام.

نقاشي قهوه خانه اي براي مخاطب امروز جذاب است

وي تصريح کرد: نقاشي قهوه خانه اي براي مخاطب امروز جذاب است و اگر به آن پرداخته شود و اين آثار به نمايش گذاشته شود، علاقه مندان بيشتري نسبت به هنر نگارگري خواهد داشت. به طور مثال بسياري از هنرجوياني که نگارگري را در هنرستان ها آموخته اند، هنوز از اين هنر سيراب نشده اند و علاقه مند هستند که در اين رشته کارشناسي و کارشناسي ارشد داشته باشند، اما چون به نقاشي قهوه خانه اي به اندازه نگارگري پرداخته نشده است، به نظر مي رسد که علاقه مندان کمتري هم دارد.

پورفرزانه درباره شيوه آموزش نقاشي قهوه خانه اي و امکان به روز کردن آن نيز توضيح داد: مي توان اين نقاشي را هم به روز کرد و با رويکرد امروزي به آن پرداخت.

او درباره بازماندگان نقاشي قهوه‌خانه اي در ايران نيز گفت: من فقط کسي را به نام محمدرضا حسيني مي شناسم که البته هنوز کارش را از نزديک نديده ام و شنيده ام که به سبک عباس بلوکي‌فر کار مي کند که به هر حال باز هم به شيوه قدما و سنتي است در حالي که شيوه کار من امروزي تر و آکادميک تر است.

اين استاد نقاشي قهوه خانه اي درباره برگزاري نمايشگاه آثارش نيز بيان کرد: گاهي نمايشگاه برگزار کرده ام اما چون اين آثار دير به ثمر مي رسد و مدت هفت يا هشت ماه طول مي کشد تا کاري به اتمام برسد، زمان مي برد که بتوان براي برپايي نمايشگاه تعداد آنها را به 20 تا رساند.

اين هنرمند نقاش با بيان اين که نزد هيچ استادي آموزش نديده است، درباره گرايش خود به سمت نقاشي قهوه خانه اي و دنبال کردن نقاشي در دانشگاه ها توضيح داد: من فقط با استادان نقاشي قهوه خانه اي از جمله محمد فراهاني در ارتباط بوده ام اما نزد هيچ کس آموزش نديده ام و علاقه مندي من به نقاشي قهوه خانه اي شايد ژنتيکي باشد چرا که پدربزرگ من نيز در زمينه هنر فعاليت هايي داشت و علاوه بر ساختن ساز به نقاشي قهوه خانه اي نيز علاقه داشت و کار مي کرد، من هم بيش از 30 سال است که نقاشي قهوه خانه اي کار مي کنم و به دليل همين علاقه بود که بيست سال پيش به دانشگاه هنر اصفهان رفتم و در رشته نقاشي فارغ التحصيل شدم.

نقاشي قهوه خانه اي را در فضاي دوران زند و قاجار کار مي کنم

او همچنين آثارش را بيشتر تحت تأثير محمد مدبر ذکر کرد و درباره موضوع و شيوه نقاشي خود نيز اظهار کرد: من بيشتر نقاشي قهوه خانه اي را در فضاي دوران زند و قاجار کار مي کنم، به آثار محمد مدبر نيز علاقه مندم و فکر مي کنم که او بهترين آثار را در زمينه نقاشي قهوه خانه اي کار کرده است ولي با اين حال آثار من به شيوه خودم و متفاوت از آثار اين هنرمند است.پورفرزانه درباره قابليت امروزي کردن موضوعات نقاشي قهوه خانه اي بيان کرد: نقاشي قهوه خانه اي با موضوعات قديمي اين هنر يعني موضوعات حماسي، مذهبي و ملي سازگاري بيشتري دارد اما قابليت به روز کردن را هم دارد يعني موضوعات قديمي را با خوانش امروزي مي توان در اين آثار دنبال کرد.وي افزود: مشکل به روز کردن در هنر نگارگري هم ديده مي شود، موضوعات امروزي را به ندرت مي توان در نگارگري ها ديد مگر در قالب تک چهره ها ولي مي توان اين هنرهاي قديمي را به روش تازه اي ارائه کرد و به طور مثال متون قديمي را با خوانش امروزي بيان کرد.

او در پايان سخنانش درباره خريد و فروش اين هنر نيز يادآور شد: بيشتر آثار من به درد موزه ها و مجموعه داران خصوصي مي خورد که بتوانند سير تاريخي اين هنر را در مجموعه هاي خود داشته باشند. بنابراين خريد و فروش اين آثار نيز چندان راضي کننده نيست چرا که نياز به حمايت هاي دولتي و خصوصي دارد تا بتواند روي پاي خود بايستد. اين در حالي است که در برخي از اين مجموعه هاي دولتي، شاهد آثار بسيار نازل و چشم آزاري هستيم که به نام مصلحت خريداري و راهي انبارها مي شود، متأسفانه اين درک و درايت در متوليان هنري نيست که براي آثار فاخر هنري هزينه اي کنند که در واقع سرمايه گذاري بلندمدت است و اين جاي تأسف دارد.

محمد پورفرزانه متولد سال 1339 است. وي در سال 1373 در رشته نقاشي شروع به تحصيل کرد و پايان نامه خود را با موضوع «نقد و بررسي نقاشي روي قلمدان عهد قاجار» به نگارش درآورد.او نقاشي را در سال 1385 نزد زنده ياد محمدرضا ايراني در تبريز نيز فرا گرفت و از سال 1360 تاکنون با فعاليت مستمر دراين رشته هنري به توليد آثار متعدد به شيوه زند و قاجار در نقاشي قهوه خانه اي و شخصي سازي اين نوع نقاشي پرداخته است.اين مدرس نقاشي داراي گواهي نامه درجه يک هنري در رشته هاي نقاشي قهوه خانه اي و خيالي نگاري است که با احداث آموزشگاه نقاشي و آموزش نقاشي قهوه خانه اي براي حفظ و اشاعه اين روش نقاشي ايراني تلاش کرده است.تدريس نقاشي خيالي نگاري در دانشگاه هاي هنر اصفهان، پيام نور و سوره تهران، برپايي نمايشگاه هاي متعدد فردي و گروهي با نقاشي هاي قهوه خانه اي حماسي و مذهبي بخشي از فعاليت هاي هنري اين هنرمند و مدرس نقاشي است.