ویدئوها و تصاویر بسیار متعددی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود که در آن شرایط بد زندگی افغان‌ها یا به اعتقاد برخی افراد، رفتار نژادپرستانه با آنان در گوشه و کنار ایران را به نمایش می‌گذارد. آیا به‌راستی با ورود مهاجران غیرقانونی به ایران، تنها شرایط آنان تحت شعاع قرار می‌گیرد یا میزبان نیز به‌اندازه آن‌ها آسیب می‌بیند؟

 افغان‌ها به‌طور عمده از طرق غیرقانونی به ایران وارد می‌شوند، این موضوع یا به دلیل شرایط جنگی و حضور طالب‌هاست یا به دلیل فقر و بحران‌های اجتماعی است؛ البته این ورودها همیشه با دردسر و پیامدهای تلخی برای دو طرف همراه بوده است. در آخرین گزارش منتشرشده از سوی دولت افغانستان، آمار افغان‌های ساکن در ایران 2.5 میلیون نفر اما در منابع ایران بین 5 تا 8 میلیون اعلام‌شده است؛ عددی که جای بسی نگرانی دارد.

   

چندی پیش یک مقام مسئول در هرمزگان می‌گفت: حضور افغان‌ها در جزیره قشم و شهرهای این جزیره، کمبود آب را چند برابر کرده است. موضوعی که خود موجب  افزایش مصرف و درنتیجه افت فشار آب و اعمال جیره‌بندی برای مدیریت مصرف‌شده است.

به گفته‌ی این شخص، شهر درگهان برای 10 هزار مشترک ذخیره آب در طول روز دارد؛ اما هم‌اکنون 6 هزار مهاجر افغان غیرقانونی به این شهر اضافه‌شده‌اند و این مسئله مصرف منابع را به شکل تصاعدی بالابرده است. مهاجرانی که به دلیل کار شبانه‌روزی در طول روز مصرف آب زیادی دارند و آب ارزان و تقریباً رایگان ایران را به‌اندازه شهروندان این جزیره مصرف می‌کنند. حال تبعات این مصرف آب را برای 8 میلیون جمعیت غیرقانونی در ایران در نظر بگیرید ممکن است به عدد بسیار عجیبی برسید. چندی پیش در این خصوص یکی از اهالی روستاهای غرب هرمزگان عنوان می‌کرد: برخی از سوییت‌ها و خانه‌های روستایی غرب هرمزگان به اجاره افغان‌ها درآمده است؛ اما هر سوییت بین 10 تا 15 نفر را در خود جا داده است که تقریباً تعداد مهاجران به‌اندازه خود جمعیت روستا شده است و هر جای روستا که باشید چند تن از آن‌ها را می‌بینید.

چندی پیش نیز مأموران نیروی انتظامی از انجام تحقیقات در یک عملیات غافلگیرانه جنایی در کوه‌های اطراف رودان، 8 نفر اتباع بیگانه را دستگیر کردند که از مخفیگاهشان 5 قبضه سلاح کلت کمری به همراه  12 خشاب، 6 عدد فشنگ و 4 کیلو 400 گرم تریاک کشف و ضبط شد و این تنها یکی از هزاران تخلفی است که از سوی اتباع بیگانه غیرقانونی در هرمزگان انجام می‌گیرد.

   

چندی پیش روزنامه‌نگاری در "انصاف نیوز" با نگاه نقادانه به موضوع حضور اتباع بیگانه در جنوب تهران و به‌خصوص محدوده کهریزک نوشت: «حضور افغان‌ها علاوه بر مشکل امنیتی، سبب ایجاد مشکل امنیت غذایی هم شده است. شهروندان کهریزک یا باقرشهر مجبورند از شهرری نان بخرند به جهت اینکه نانی برای آن‌ها در روستایشان نمی‌ماند». او درجایی دیگر نوشت: «چطور ممکن است که در یک روستای کشاورزی، هشتاد فروشگاه مواد اولیه پلاستیک باشد؟! آنجا به مرکز مافیای پلاستیک تبدیل‌شده است که از سوی افغان‌ها مدیریت می‌شود. برای تخریب آن‌هم حکم قضایی آمده است اما هیچ‌کس جرات نکرده که آن را اجرایی کند. من دربارهٔ همین موضوع گزارشی تهیه کردم اما درنهایت اهالی روستا جلوی فرمانداری و در برابر دوربین‌های مداربسته من را زدند!»

سید هادی کسایی زاده به‌عنوان منتقد جدی حضور افغان‌ها در ایران نوشت: «همه‌جای دنیا وقتی پناهنده می‌شوید در قدم اول فرد را درجایی قرنطینه می‌کنند بعد هم می‌گویند که پس از قرنطینه فقط می‌توانی در این شهر زندگی کنی؛ اما در ایران اتباع انتخاب می‌کنند که کجا زندگی کنند».

این روزنامه‌نگار می‌نویسد: «اتباع افغان که به‌صورت گسترده حاکم جنوب تهران شده‌اند، برای خودشان قاضی و دادستان و بازپرس دارند؛ وقتی یک افغانستانی خلافی مرتکب شود در سیستم خودشان محاکمه و مجازات می‌کنند». لازم به ذکر است که نقد سید هادی کسایی زاده و تیتر روزنامه جمهوری اسلامی به مذاق برخی از صاحب‌نظران و مدافعین مهاجران خوش نیامد و واکنش‌های گسترده‌ای را در سطح شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت. آنان تیتر «جنوب تهران در اشغال افغان‌ها؛ این، یک موضوع کاملاً امنیتی است» را بسیار رادیکال و حاصل جناح‌بندی‌های سیاسی دانستند. به نظر می‌رسد منتقدین کمتر به محتوای این گزارش پرداختند و آن را موشکافی کردند.

  

دولت ایران از جیب مردم، مالیات و منابع کشور، بیشترین یارانه آرد و برق و آب را به روستاها می‌دهد که با توجه به اینکه افغان‌ها زنان و کودکانشان را به دلیل هزینه‌های جاری زندگی شهری ایران در روستاها نگه‌داری می‌کنند و خود در شهر مشغول به کار هستند، مستقیما از یارانه‌ها استفاده می‌کنند و منابع ایران را بیشتر از خود ایرانی‌ها مصرف می‌کنند بدون آنکه سهمی در مالیات و زیرساخت و هزینه‌های کشور داشته باشند. پیش‌تر نیز شهباز حسن‌پور عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه در انتقاد به عملکرد سازمان امور مالیاتی گفت: «بیش از سه میلیون اتباع بیگانه با درآمد بالا در کشور هستند که یک ریال هم مالیات پرداخت نکرده و از تمامی سوبسیدها استفاده می‌کنند».

  

  

  

  

تنها نکته مثبتی که برخی از کارشناسان معتقدند که می‌توان به حضور افغان‌ها در ایران بگویند و در دفاع از ورود افسارگسیخته مهاجران می‌نویسند این است که اتباع بیگانه با داشتن دستمزد پایین خود و ورودشان به مشاغل کم‌درآمد و سخت، تورم را در ایران تا حدودی کنترل کرده‌اند که البته بیراه هم نمی‌گویند؛ اما این را در نظر نمی‌گیرند که بسیاری از مشاغل و منابع کشور تحت شعاع حضورشان از بین می‌رود. 

برای مثال ژاپن با تولید ناخالص داخلی خود سومین اقتصاد جهان و بالاتر از آلمان و بریتانیا است. با آنکه ژاپن از هر اقتصادی در اروپا بزرگ‌تر بوده اما همواره کوشیده است که با اعمال سیاست‌هایی چون توقف موج مهاجرت، منصرف کردن دیگران از ماندن در این کشور و سخت‌تر کردن شرایط شهروندی برای غیر ژاپنی‌ها از ماندن در این کشور جلوگیری کند و جلوی مهاجرت گسترده به قلمروی خود را بگیرد. ژاپن با اقتصاد مدرن خود همواره مهاجرت گسترده را از خود دورنگه داشته است برخلاف اروپا که آغوش خود را به روی ورود گسترده مهاجران جنگ‌زده و بحران خورده سراسر جهان گشود و با موجی از مشکلات اقتصادی و سیاسی خود را درگیر کرد. حال مقامات ایران برای حل این بحران فکری اساسی کنند و هر چه زودتر جلوی مشکلات امنیتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را بگیرند.

  

در اوایل سال 2022 طالبان مدعی افزایش اخراج افغانستانی‌ها از ایران و بازگرداندن آن‌ها به افغانستان شد. اگر این ادعا صحیح باشد، می‌تواند به قیمت جان برخی از این پناهندگان که به دلایل سیاسی یا امنیتی وارد ایران شده‌اند تمام شود که این نکته منفی این اخراج‌ها است. 

وزارت مهاجرین طالبان هم چندی پیش گفت: در طی دو روز، حدود شش هزار نفر از افغان‌ها به افغانستان عودت داده‌شده‌اند. 

آن‌ها از مرز شهر نیمروز آمده بودند و از همان راه هم برگردانده شده‌اند. اخراجی‌ها البته افرادی بوده‌اند که به کمک قاچاقچی‌ها یا به‌تنهایی و بدون داشتن گذرنامه خواهان ورود به ایران شده‌اند. امیر عبداللهیان وزیر خارجه کشورمان نیز در مورد افزایش یک‌میلیونی جمعیت افغانستانی‌های ساکن در ایران! گفت: «نگرانی جدی در این زمینه به‌ویژه پ وقتی‌که سازمان‌های بین‌المللی کمترین توجه را به آوارگان در کشورهای همسایه افغانستان دارند، وجود دارد».

به گفتهٔ فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه تهران، در مقابل این حجم از ورود مهاجران به ایران، تهران انتظار دارد تا کمک‌های جهانی شامل حالش شود. بر اساس گفته وزارت خارجه پنج میلیون افغانستانی در ایران حضور دارند که تأمین شغل و مسکن برای آن‌ها می‌تواند یک چالش اساسی برای دولتی باشد که خودش با تحریم و مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند. البته به گفته سخنگوی دولت یک سازمان و نهاد متمرکز مثلاً تحت عنوان «سازمان ملی مهاجرت» یا نهادی مشابه این‌چنینی، به‌منظور ساماندهی تمامی امور مهاجرین به‌صورت متمرکز در دستور کار دولت و وزارت کشور به‌منظور ساماندهی است.به نظر می رسد تا زمانی که به‌طورکلی سیاست مهاجرتی ایران اصلاح نشود، به‌ویژه در مورد افغانستانی‌ها سیاست درستی وجود نداشته باشد و تعهد لازم برای اجرای آن وجود نداشته باشد، موضوع به همین نحو معیوب ادامه خواهد یافت.