«چیکو»، احتمالا نام ناآشنایی نباشد، از درختان میوه‌دار همیشه سبزی که امروزه در شهرستان‌‌های رودان، جاسک، میناب و کنارک، سرباز، چابهار و قصرقند استان سیستان و بلوچستان رویت می‌شود. در واقع این مناطق از تولیدکنندگان اصلی میوه چیکو در ایران هستند. این گونه بومی آب و هوای گرمسیری جنوب مکزیک است و در کشورهای آمریکای جنوبی به منظور استخراج صمغ در تهیه آدامس و همچنین تولید میوه کشت می‌شد؛ سپس توسط اسپانیایی‌ها به فیلیپین برده شد و در نهایت به تمام نقاط گرمسیر دنیا انتشار یافت. بازار چیکو در ایران جای کار بسیار دارد و باغداران هرمزگانی می‌توانند از این گونه به عنوان جایگزینی سودده، کم‌آب‌بر و سازگار با محیط استفاده کنند. چیکو در دسته میوه‌های استوایی است که کشورهای حوزه خلیج فارس از مشتریان جدی آن هستند. نوشته پیش‌رو برشی از د‌انسته‌ها و تجربه‌های "دارا رضاخانی"  دانشجوی دوره دکترای فیزیولوژی تولید و پس از برداشت گیاهان باغبانی  است که در ادامه می‌خوانید.

گل‌دهی چیکو در استان هرمزگان تدریجی است - اسفند تا اواخر خردادماه- بنابراین میوه‌ها در اندازه‌های مختلف روی درختان دیده می‌شود. زمان رسیدن اولین میوه‌ها تیرماه است و تا شهریورماه روی درختان چیکو، میوه دیده می‌شود. این درخت معمولاً روی پایه کرول (Manilkara hexandra) به روش جانبی یا مجاورتی پیوند می‌شود. درخت چیکو دیربارده و دارای عمر طولانی است و به شوری، خشکی و بادهای غالب در منطقه مقاومت خوبی نشان می‌دهد که البته مقاومت به شرایط نامساعد خاکی در این درخت به پایه آن مربوط می‌شود. خاك‌های كاملا زهكشدار شنی تا رسی با PH اسیدی و نیز خاك‌های آهكدار با PH بین شش تا هشت درصد برای كشت چیكو مناسب هستند. تعداد آفات و بیماری‌های خاص این گیاه بسیار کم است. بهترین دما برای رشد چیکو دماهای11 تا 34 درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی 70 تا 90 درصد است. بهترین رشد این گیاه در عرض‌های جغرافیایی 12 تا 25 درجه از خط استوا و تا هزار متر از سطح دریاست و در مناطق مرطوب بهترین رشد ان در عرض‌های جغرافیایی بالاتر از 25 درجه است.

 

سازگاری بسیار خوب این درخت با شرایط آب و هوایی و خاک‌های جنوب کشور و عملکرد مطلوب آن موجب شد تا توسعه سطح زیر کشت این محصول در برنامه سوم توسعه مد نظر قرار گیرد و هر سال افزایش یابد. میوه چیکو فرازگراست و بعد از بلوغ و برداشت از درخت قابلیت رسیدن دارد. ساپودیلا یا ساپوتا (چیکو) یک میوه محبوب گرمسیری است که به خاطر عطر و طعم شیرین و خواص دارویی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این میوه با بافت نرم و گوشتی بسیار شیرین و دارای ترکیبی از طعم میوه‌های موز، انبه، خرمالو و ازگیل ژاپنی است. ایالت کارناتاکا در جنوب کشور هند بزرگ‌ترین تولید کننده ساپودیلا در دنیاست. علاوه‌بر هندوستان درخت ساپودیلا در بنگلادش، مالزی، کامبوج و اندونزی نیز کاشته می‌شود. میوه چیكو به شكل گرد تا بیضی به قطر 10 تا 15 سانتیمتر و طول 12 سانتیمتر و وزن نرمال میوه ها بین 100 تا 400 گرم است. هر درخت چیكو نزدیك به هزار و 500 تا دو هزار و 500 عدد میوه تولید می‌كند و عملكرد محصول در هر هكتار بین 10 تا 12 تن است. میوه چیکو پوستی قهوه‌ای رنگ دارد و طعم و مزه آن  بسیار شیرین بوده و منبع غنی از گلوکز است که علاوه بر تازه‌خوری جهت تهیه مربا، بستنی میوه‌ای و نیز جهت استخراج کلوگز و پکتین مورد استفاده قرار می‌گیرد. همه اندام‌های درخت چیکو حاوی یک شیره سفیده رنگ هستند که برای تهیه نوعی آدامس و نیز خمیردندان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

کالری چیکو بالاست و هر 100 گرم آن حدود 83 کیلو کالری انرژی دارد. حاوی 20 گرم کربوهیدرات، 5 گرم فیبر، چربی کم و کلسترول صفر است. چیکو دارای مقادیر قابل توجه ویتامین ث، ویتامین آ و سایر ویتامین هاست از جمله نیاسین، ریبوفلاوین، تیامین .همچنین دارای مقادیر زیاد آهن، مس، کلسیم است. درخت چیکو یکی از پرکاربردترین درختان در صنایع دارویی است. برگ درخت به صورت دمنوش برا ی درمان التهاب، فشار خون و سرفه استفاده می‌شود. عصاره میوه چیکو برای محصولات بهداشتی و آرایش کاربرد زیادی دارد. چیکو میوه‌ای پرکالری محسوب می‌شود و مانند موز و سیب زمینی شیرین، می‌تواند به سرعت انرژی مورد نیاز بدن ورزشکاران را هنگام فعالیت‌های ورزشی تامین کند.

 

با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی هرمزگان، این منطقه می‌تواند در کشت گونه‌های سازگار جدید چون چیکو، آووکادو و پاپایا سرآمد باشد. نیاز است این گونه‌ها در بین باغداران هرمزگانی ترویج یابد. چیکو به ذائقه هرمزگانی‌ها نزدیک است و مردم از این میوه استقبال می‌کنند. این میوه در حال حاضر بین 50 تا 65 هزار تومان فروخته می‌شود. از کل اراضی هرمزگان تنها حدود 56 هکتار باغات چیکو هستند که به صورت موردی کشت شده است و جای افزایش اراضی زیر کشت وجود دارد. یک سری استان‌ها مثل هرمزگان پتانسیل این را دارد که سراغ میوه‌هایی مثل چیکو برود. کشورهای عربی از این گونه استقبال می‌کنند و از لحاظ اقتصادی قابلیت صادرات و ارزآوری را دارد. صادرات چیکو در افزایش قیمت آن نیز تاثیرگذار خواهد بود. روند برداشت به این صورت است که شما میوه را سفت و کال برداشت می‌کنید. برداشت تا رسیدن میوه، بین سه تا 7 روز طول می‌کشد که باید در محلی نگهداری شود. اگر میوه رسیده از درخت جدا شود باید سریعا مصرف شود. 

در واقع مهم‌ترین بخش، انبارداری میوه است که با یک سری مواد خوراکی عمر نگهداری میوه به طور قابل ملاحظه‌ای روز افزایش داده شده و توانستیم قابلیت میوه را برای نگهداری بالا ببریم. در تجربه شخصی برداشت چیکو از پوشش‌هایی استفاده کردیم که خوراکی بوده و شیمیایی نیستند و توانستیم عمر نگهداری در انبار این میوه را افزایش دهیم. لازم است استان‌هایی مثل هرمزگان تغییری در نگرش کاشت دهند و به گونه‌های جدید کم آب بر روی بیاورند. می‌توان محصولات جدید را جایگزین کرد و به سمت کشاورزی نوین رفت. میوه‌هایی که آب کمتری مصرف می‌کند و ارز آوری بیشتری دارند را کشت کنیم.