برکسی پوشیده نیست که مامایی کاری ارزشمند و دارای ارزش والای انسانی است. اما در بین هزاران مامایی که به نیکویی در حرفه خود ایفای نقش می‌کنند؛ هستند افراد سودجویی که از شرایط خاص مادران باردار سوء استفاده کرده و با جلب اعتماد خانواده‌ها اقدام به تخلفات گوناگونی می‌کنند. از این میان می‌توان به مواردی همچون برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان در ازای دریافت مبالغ نامتعارف، دریافت حق ویزیت بالاتر از نرخ مصوب، تجویز دارویی که در صلاحیت متخصص زنان است، ارائه کلاس‌های ورزشی مانند یوگای بارداری و ورزش آبی بدون داشتن مدارک مرتبط و صرفا از طریق اجاره استخر و سالن‌های ورزشی خصوصی، دریافت مبالغ بالاتر از تعرفه برای ارائه خدمات مامای همراه و یا عامل زایمان و ... اشاره کرد. همچنین با توجه به اینکه در اولویت بودن زایمان طبیعی نسبت به سزارین در دستور کار قرار گرفته‌است؛ زمینه دخالت در امور پزشکی را بیش از پیش برای برخی ماماها به‌وجود آورده است. به‌طوری که دیده شده است مادری در حین زایمان طبیعی، نیاز به عمل سزارین پیدا کرده است اما مامای عامل زایمان بدون توجه به سلامت مادر و جنین پروسه زایمان طبیعی را ادامه داده است و از نظر روحی و جسمی به مادر و حتی جنین آسیب وارد کرده است.

      

طبق قانون، دریافت مبالغ بالاتر از نرخ مصوب برای ارائه خدمات، تخلف است. برای برخورد با متخلفان، فرد متخلف در مرحله اول ۱۰ برابر میزان تخلف و در مرحله دوم ۵۰ برابر میزان تخلف جریمه خواهد شد. پرونده فرد متخلف به سازمان تعزیرات ارسال و برای فرد پرونده تشکیل می‌شود. در صورت تکرار تخلف، مرکز مشاوره مامایی تعطیل خواهد شد.

   

 ماما یک متخصص بهداشت حرفه‌‌ای است که برای مراقبت‌های بارداری، زایمان و دوره پس از زایمان آموزش دیده است. خدمات مختلفی که ماما می‌تواند به بیماران ارائه دهد شامل آموزش‌های قبل از بارداری، طی دوران بارداری و همراهی مادر هنگام زایمان می‌شود. اما متاسفانه برخی تخلفات مانند پیکرتراشی،تزریق ژل و بوتاکس، جراحی‌های زیبایی و ... توسط افراد غیرمتخصص در مراکز مامایی انجام می‌شود که می‌تواند ضربه سنگینی به سلامت افراد وارد کند. 

حتی پزشکی هم که به کارهای زیبایی وارد می‌شود باید از تخصص لازم برخوردار باشد و صرف پزشک بودن ملاک دخالت در امور زیبایی نیست. افرادی باید وارد این کار شوند که مجوز لازم و صلاحیت انجام این کار را داشته باشند. در غیر این صورت مصداق دخالت غیرمجاز در امر پزشکی است و مجازات در پی دارد.

  

بر اساس ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی، خوردنی و آشامیدنی مصوب ۱۳۳۴، اگر پزشک عمومی، ماما یا پرستار، پروانه رسمی در شغل مرتبط به خود را داشته باشد اما در امری که تخصص ندارد اظهارنظر یا تجویزی انجام دهد به‌طور مثال ماما اقدام به تجویز دارویی نماید که در صلاحیت متخصص زنان است؛ مصداق دخالت غیرمجاز در امر پزشکی است و مشمول این ماده می‌شود لذا بزه مذکور در دادگاه انقلاب اسلامی مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.

   

اگر از شخصی تحت عنوان دخالت غیرمجاز در امور پزشکی و دخالت غیرمجاز در طبابت و یا جراحی زیبایی شکایت شود و بابت فعل و کار ایشان، بیمار متحمل آسیب و صدمه شود؛ بیمار می‌تواند جبران خسارت وارده بر بدن خود را از او بخواهد. این جبران خسارت به معنای تعیین دیه بر حسب میزان آسیبی است که به بیمار وارد شده است.

   

مردم می‌توانند از طریق سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت تخلفات حوزه پزشکی و مامایی را گزارش کنند. در قرارگاه سلامت نیز مصوب شده که همه مراکز بیمارستانی تابلویی نصب کنند که بیمار هیچ مبلغی را خارج از سیکل حسابداری بیمارستان پرداخت نکند و اگر فردی مجبور به پرداخت هزینه شد می‌تواند مستندات خود را به معاونت درمان دانشگاه ارائه دهند. به‌طور مثال ممکن است شما در فرایند زایمان طبیعی بخواهید از یک مامای همراه کمک بگیرید. 

در این صورت بایستی مطابق با تعرفه اعلام شده برای این کار و طی قراردادی، این موضوع را به اطلاع بیمارستان محل زایمان خود برسانید و در صورتی که بنا به هردلیلی مبلغی بیشتر از تعرفه اعلام شده، بیمارستان، مامای همراه و یا مرکز مشاوره مامایی از شما اخذ کرد؛ آن را از طریق سامانه ۱۹۰ گزارش دهید. طبق آمار شکایات دریافتی از طریق سامانه ۱۹۰ در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۲ در استان هرمزگان، ۵۵ مورد بوده است که امید است با اطلاع رسانی بیشتر در مورد این سامانه، مردم نسبت به آن آگاهی بیشتری پیدا کنند. علاوه‌بر این، ۸۰ مورد شکایات کتبی و تلفنی در حوزه تخلفات پزشکی و مامایی دریافت شده است.

 سامانه رسیدگی به شکایات مردمی ۱۹۰ مستقر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت شبانه‌روزی و با حضور تمام وقت کارشناسان، آماده دریافت و رسیدگی فوری به شکایات شهروندان در زمینه مشکلات بهداشتی و درمانی و دارویی در سراسر کشور است. شهروندان می‌توانند از طریق تماس با شماره ۱۹۰ اقدام به طرح شکایت کنند. 

لازم به ذکر است کسانی که در سامانه 190 کار می‌کنند از خبره‌ترین کارشناسان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور هستند. این سامانه طی سه مرحله به شکایات رسیدگی می‌کند. بخش اول، فقط محل دریافت شکایات است. در قسمت دوم کارشناسان سامانه که اکثرا سوپروایزرها و سرپرستاران بیمارستان‌ها هستند؛ با مردم تماس می‌گیرند و اطلاعات تکمیلی را دریافت می‌کنند. در قسمت سوم نیز شکایات مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در خارج از این سیستم نیز کمیته‌ای طراحی شده تا هر روز عملکرد سامانه 190 را در 24 ساعت گذشته بررسی کند. در این کمیته با مردمی که با این سامانه تماس گرفته بودند ارتباط برقرار می‌شود و میزان رضایت‌مندی آنها و نحوه رسیدگی‌ بررسی می‌شود. 

  

پروسه زمانی بررسی هر پرونده، به نوع آن بستگی دارد. به عنوان مثال برخی پرونده‌ها باید فورا مورد رسیدگی قرار گیرند. بنابراین گزارشات و شکایات ثبت شده در سامانه، طبقه‌بندی می‌شوند و ممکن است به نتیجه رسیدن یک شکایت زمان‌ زیادی را بخواهد و قرار باشد که پرونده‌ها و مستنداتش را به سایر مراجع نظارتی از جمله دادسرای انتظامی نظام پزشکی ارجاع شود یا در برخی مواقع ممکن است شکایتی به کسب نظر مقام قضایی نیاز داشته باشد. بنابراین همه این موضوعات به جنس و نوع شکایت بستگی دارد و ممکن است متفاوت باشد.

   

ترویج زایمان طبیعی و همراهی ماما با مادر در دوران بارداری و حین زایمان برای سلامت مادران چه به لحاظ روحی و چه به لحاظ جسمی ضرورتی انکار‌ناپذیر است.

 اما نباید به بهانه تولد آسان و آماده کردن مادران برای زایمان طبیعی، زمینه‌کسب سود برخی مراکز مامایی که از ترس مادران نسبت به زایمان طبیعی سوء‌استفاده می‌کنند؛ فراهم شود. مادران به‌ویژه افرادی که برای نخستین بار در این پروسه قرار می‌گیرند نیز بایستی نسبت به آسیب‌های این حوزه آشنایی داشته باشند تا بتوانند کاسبان تولد آسان را که لباس فرشته‌ نجات بر تن دارند؛ قبل از اینکه توسط این افراد دچار آسیب جسمی و یا روحی شوند را شناسایی کنند.