احتمالا شما هم این عبارت رایج را شنیده‌اید: "ما انسان‌ها فقط از 10درصد ظرفیت مغز خود استفاده می‌کنیم". عبارتی که بسیار گول‌زننده و خواستنی به نظر می‌رسد. به واسطه‌ی این عبارت، می‌توانیم ساعت‌ها در رویاهای خود غرق شویم که اگر کمی بیشتر تلاش کنیم و بتوانیم مقدار بیشتری از ظرفیت مغز خود را به کار بیاندازیم چه اتفاق‌ها که نمی‌افتد.

می‌توانیم دانشمند یا پولدارترین فرد جهان شویم، می‌توانیم نفر اول مسابقات ورزشی یا حتی یک پیشگوی برتر باشیم. اما به هر حال عبارت استفاده‌ی 10 درصدی از مغز توسط منابع علمی در ژورنال‌های معتبر بارها به چالش کشیده شده و البته ثابت شده که مرتبه‌ی علمی ندارد.  از فضای مجازی گرفته تا مکالمات معمولی، این ایده که انسان‌ها فقط از 10 درصد مغز خود استفاده می‌کنند در فرهنگ عامه راه پیدا کرده است. ممکن است تصویر اسکارلت جوهانسون از زنی را که توانایی‌های مافوق بشری را باز می‌کند در فیلم لوسی به یاد بیاورید . با این حال، این ایده سؤالات زیادی را ایجاد می کند. در روانشناسی از انسان ها به عنوان «خسیس شناختی» یاد می شود.

به گفته کیت استانوویچ، دانشمند شناختی مشهور، حیوانات - از جمله انسان ها - در طول زمان تکامل یافته اند تا به ژن های خود کمک کنند تا بقا و تولید مثل کنند، نه اینکه همیشه تصمیمات عالی بگیرند. این بدان معناست که منطقی بودن یا تصمیم گیری کاملاً مطابق با واقعیت، همیشه مهمترین چیز برای بقا نیست. گاهی اوقات، استفاده از انرژی یا منابع کمتر برای ما سودمندتر است، حتی اگر به معنای عملکرد اشتباه باشد.  به بیان ساده، ما اغلب در مسیر تفکر، کمترین مقاومت را در پیش می گیریم – و این تصور است که ممکن است این ایده را به وجود آورد که ما فقط از 10 درصد مغز خود استفاده می کنیم. با این حال، تئوری انسان‌ها خسیس‌های شناختی به هیچ وجه نشان نمی‌دهد که ما قادر به استفاده از «ظرفیت کامل» مغز خود نیستیم برای اثبات این موضوع، بری بیرنشتین، عصب شناس، مدارکی برای رد کردن «افسانه 10 درصدی» ارائه کرد : اول اینکه اگر فقط از 10 درصد مغز خود استفاده کنیم، آسیب های مغزی به 90 درصد باقی دیگر تأثیری بر عملکرد ما نخواهد داشت.

با این حال، در واقعیت، عملاً هیچ بخشی از مغز وجود ندارد که بدون آسیب رساندن به عملکرد ما، آسیب ببیند. در مرتیه‌ی دوم مهم نیست که ما چه کاری انجام می دهیم، هر ناحیه ای در یک مغز سالم و بدون آسیب همیشه فعال است. در حالی که برخی از مناطق ممکن است به اندازه سایرین مشارکت نداشته باشند، اما به هر روی همه آنها نقشی در تضمین عملکرد ما  دارند، حتی زمانی که خواب هستیم.  مغز از منابع عظیمی برای فعالیت استفاده می کند. اگر ما از 90 درصد مغز خود استفاده نمی‌کردیم، طی روند تکامل این مناطق به دلیل بهره‌وری در مصرف انرژی تحلیل رفته و از بین می‌رفتند در حالی که چنین چیزی رخ نداده است.

از طرف دیگر، ابزارهایی که بر فعالیت تک تک سلول های مغز نظارت می‌کنند نشان می‌دهند که اکثر سلول‌های مغز همیشه فعال هستند و در زمان‌های مختلف اکثریت مغز درگیر پردازش اطلاعات است. سلول های مغزی که دیگر کار نمی‌کنند به مرور زمان تحلیل می روند. اگر 90 درصد از سلول‌های مغز ما بی فایده بودند، کالبد شکافی ما به طور مداوم انحطاط عصبی در مقیاس بزرگ را نشان می داد. بنابراین افسانه‌ی استفاده‌ی 10 درصدی از مغز نزد بسیاری از محققان و دانشمندان، عبارتی مردود و بی‌اساس تلقی می‌شود.