همهی ما با هیجانهای غیرارادی خشم و ترس روبهرو شدهایم. این هیجان یک احساس تکاملی است و از دوران نخستین برای صیانت نسل و صیانت نفس این هیجانها را داشتهایم. برای مثال در هنگام حملهی حوانات دیگر یا قبیلههای مهاجم، ما نیاز داشتیم به مدد ترس و خشم، بتوانیم واکنش درخوری نشان بدهیم و در نهایت، با توجه به موقعیت و تحلیلمان از آن یا بجنگیم یا بگریزیم. اما امروزه خبری از حملهی حیوانات درنده و سایر قبیلهها به معنای اولیهاش نیست. اما در عوض ما در موقعیتهای دیگری که چندان ربطی هم به بقای ما ندارند، همینقدر خشمگین میشویم، میترسیم و حتی پرخاشگری میکنیم. اگر کسی بخواهد توی صف نان جلوی ما بزند یا در خیابان تنهاش به ما بخورد و ... خشمگین میشویم. اما چرا بعضی از ما پرخاش میکنیم، درگیر میشویم و فریاد میکشیم و اما عدهی دیگری از کنار مسئله میگذرند یا حتی لبخندی میزنند؟ اصولا پرخاش چیست؟
پرخاشگری، رفتاری است که به قصد آسیب رساندن جسمانی یا کلامی، به دیگر یا نابود کردن اموال و دارایی دیگران انجام میشود. پرخاشگری برعکس خشم، ارادی تلقی میشود. «آلبرت بندورا»، روانشناس و نظریهپرداز یادگیری مشاهدهای، معتقد است؛
پرخاشگری از راه مشاهده یا تقلید آموخته میشود و هرچه بیشتر تقویت شود احتمال وقوع ان بیشتر میشود هرکس به علت عدم دستیابی به هدف ناکام بماند یا بخاطر اتفاقات تنشزا دچار ناراحتی شود. هیجان ناخوشایندی تجربه میکند. پاسخی که این هیجان را فرا میخواند بستگی دارد به اینکه شخص چه پاسخهایی را برای کنار آمدن با موقعیتهای تنشزا «یادگرفته باشد».
کسی که ناکام شده باشد ممکن است از دیگران یاری بطلبد، یا پرخاش کند یا گوشهگیری اختیار کند و از دیگران و منبع ناکامکنندهاش فاصله بگیرد یا اینکه برای فائق آمدن در مانع بر تلاش خود بیفزاید، یا حتی به پناه گرفتن از مواد مخدر برآید. طبق نظریهی یادگیری اجتماعی هر آدمی، با توجه به پاسخهایی که در محیط خود دیده و آموخته واکنش نشان میدهد و طبق این نظریه، ناکامی به ویژه کسانی را به
پرخاشگری برمیانگیزد که یادگرفتهاند در برابر موقعیتهای ناراحت کننده، رفتار پرخاشگرانه نشان دهند. برای مثال اگر فرد در کودکی شاهد پرخاش مداوم والدین خود باشد، یاد میگیرد که در پاسخ به هر موقعیتی باید پرخاش کند، فیالواقع پاسخی جز
پرخاشگری را یاد نگرفته است. از طرفی والدین در کودکی ممکن است،
پرخاشگری را در کودکان خود تقویت کنند، با پاداش دادن به
پرخاشگری.
مثلا اگر داد نزنی برایت خوراکی میخرم، یا حتی سادهتر در مواقعی که کودک
پرخاشگری میکند، به او «توجه» نشان میدهند، چیزی که کودک در پی آن است. بنابراین، اگر احساس میکنید پرخاشگری به زندگی شما و اطرافیانتان آسیب وارد کرده است، جدا از عوامل زیستی و ژنتیکی در مهارتهایتان تجدید نظر کنید، شاید آنچه از کودکی آموختهاید دیگر به کارتان نمیآید.
روزنامه صبح ساحل