والدین در تربیت فرزند خود به عنوان مهمترین الگو ایفای نقش می‌کنند.عواملی که در روش‌های فرزندپروری تاثیرگذار است؛ به سه عامل بستگی دارد. اولین عامل، نیروهایی است که از سوی والدین اعمال می شود؛ مانند: شخصیت والدین، انتظارات والدین، اعتقادات درباره‌ی اهداف اجتماعی شدن و طبیعت کودکان. عامل دوم؛ روش‌های موثر بر اجتماعی کردن فرزند است که شامل خصوصیات شخصیتی و توانایی‌های شناختی کودک می‌شود.

بخش دیگر فرزندپروری در زمینه گسترده‌تراست که رابطه‌ی فرزند و والدین در آن جای می‌گیرد. مانند: روابط زناشویی والدین، شبکه‌های اجتماعی و تجارب والدین. به عنوان مثال : اعتماد به نفس والدین، احساس اعتماد نسبت به دیگران که این اعتماد می‌تواند با گرمی، پذیرا بودن و احساس مفید بودن بر اوضاع مسلط باشد. مادران به عنوان قلب تپنده‌ی خانه، موجب نشاط و هیجان محیط خانه می شوند؛ چنانچه مادران افسرده در خانه جوی ایجاد کنند که خصومت‌آمیز و مخرب باشد، باید بدانند رفتارشان در رشد فرزندان تاثیرات نامساعدی به جای می‌گذارند. اینکه استفاده از چه روش‌هایی برای فرزندپروری موثر قلمداد می‌شود؛ در فرهنگ‌های مختلف، متفاوت است. در ادامه به معرفی سه روش فرزندپروری می‌پردازیم که سبک اول فرزندپروری قاطعانه و اطمینان‌بخش است. در این سبک، قوانین خانه بر اساس سن و موقعیت و با نظر کودک نوشته می‌شود و اجرای قوانین منعطف است.  فرزندانی که در این خانواده‌ها پرورش می‌یابند، با اعتماد‌به‌نفس و قانونمند هستند. سبک بعدی فرزندپروری؛ مستبدانه است که منبع قدرت در خانه یک نفر است. قوانین در خانه همراه با تحقیر و تنبیه هستند، نظر کودک اهمیتی ندارد و کودکان تحت کنترل شدید و اعمال قدرت هستند.

سبک سوم فرزندپروری؛ آسان‌گیر است که کنترل چندانی بر روی فرزندان وجود ندارد، کودکان آزادانه تصمیم می‌گیرند و در خانه نظمی وجود ندارد. فرزندان والدین قاطع و مهربان در مقاسه با والیدن مستبد، به نحو چشم‌گیرتر و پایدارتری توانش بیشتری دارند. آنها فرزندانی مستقل‌تر،مسلط‌‌تر و موثر‌ترین دارند. همچنین از رفتارهای دوستانه و مسئولیت اجتماعی بهتری برخوردارند. فرزندان در خانواده‌های آسان‌گیر پیشرفت کمتری دارند و از لحاط اجتماعی کم‌جرات‌تر هستند. والدین مستنبد کمتر کودک را آزاد می‌گذارند یا از کودک توقع بسیار زیادی دارند و اختیار تصمیم‌گیری را از کودک سلب می‌کنند. توجه داشته باشید رفتار قاطعانه نسبت به کودکانی که از لحاظ خلق و خو؛ آرام، مطیع، برونگرا و مستقل‌اند، با روش‌های قاطعانه منظبط تر می‌شوند. حال اینکه چنین روش‌هایی در مورد کودکانی که خلق و خوی دشوار دارند، بی‌اثر است. 

زهرا عاشوری‌زاده/ مشاور و روانشناس بالینی کودکان و نوجوانان

روزنامه صبح ساحل