ویلهلم فردریش هگل، فیلسوف بزرگ آلمانی و یکی از پدیدآورندگان ایدهآلیسم آلمانی، کسی بود که توانست نه تنها در فلسفه که در جامعه شناسی، سیاست و روانشناسی هم تاثیر شگرفی بر جای بگذارد.
فلسفهی هگل در بسیاری از نظریات و تئوریهای مهم نقش شاه کلید را بازی میکند. بنابراین برای کسانی که به مطالعهی فلسفه، سیاست، اقتصاد، جامعه شناسی و روانشناسی علاقهمند هستند، فهم نظریهی هگل جاده را هموار و مسیرهای تازه و بیشماری پیش رو میگذارد. آثار هگل به واسطهی زبان سنگین و مفاهیم پیچیدهای که در بر دارد، از سمت عموم مردم مورد غفلت واقع میشود، اما کتابهایی هستند که به ما کمک میکنند، با وجود سنگینی مطالب هگل، راحتتر با آنها ارتباط برقرار کرده و فهمشان کنیم.
کتاب «خدایگان و بنده» در واقع بخش کوچکی از چندین اثر بسیار مهم فلسفی دوران اخیر، یعنی «پدیدار شناسی روح» است، که با تفسیر الکساندرا کوژو از بدنهی اصلی و حجیم کتاب جدا شده و برای فهم بهتر به صورت کم حجم و جدا به چاپ میرسد. خدایگان و بنده بیشک یکی از زیرکانهترین، پرمغزترین و البته دشوارترین متون فلسفی هگل است. او با توسل به دیالکتیک معروف خود، چگونگی شکلگیری رابطهی میان خدایگان (ارباب) و بنده را ترسیم میکند. خودآگاهی موضوع اصلی رسالهی خدایگان و بنده؛ و در واقع تلاشی در جهت نشان دادن چگونگی بیرون آمدن انسان از احساسات ساده و حیوانی خود است. هگل در این کتاب بر ما نمایان میکند که انسان چطور خود را از جهان طبیعت یا به اصطلاح، از واقعیت داده شده فراتر میبرد و این خودِ تاریخی را نه در یک جهان طبیعی بلکه در یک جهان صناعی که خصیصهی اصلی آن «کار» است، تحقق میبخشد.
نیمی از کتاب به ترسیم نوع شکلگیری رابطهی ارباب و برده و نیمهی دیگر کتاب به سرنوشت این رابطه و خودآگاهی که برده از بردگیاش به در میآورد اختصاص دارد. برای خواندن کتاب بعد از گذری سریع بر پیشگفتار مترجم بهتر است ابتدا به سراغ متن اصلی هگل بروید و بعد از تمام شدن متن اصلی تفسیر کوژو را که به فهم بیشتر مطلب کمک میکند، بخوانید. در ابتدای امر ممکن است از تاثیری که هگل با همین قسمت کوتاه خدایگان و بنده بر مارکسیسم، اگزیستانسیالیسم، نیچه، هانا آرنت، مارکوزه و دیگر نظریات و اندیشمندان گذاشته، شگفت زده شویدو اما در نهایت خواندن این کتاب علاوه بر دادن پیشزمینهای از شاکلهی فلسفهی هگل، احساس رضایت از فهمیدن چنین مفاهیم دارای اهمیتی را به خواننده القا میکند.
مترجم در قسمت پیشگفتار در ارتباط با کتاب مینویسد:« هگل برقراری رابطه میان ارباب و بنده را نخستین مرحله تاریخی سیر اندیشه و زندگی اجتماعی بشر میداند و متعقد است که با تحول همین مرحله، ذهن بشر به سوی خودآگاهی پیش میرود و سرانجام به عقل میرسد». هگل برخلاف کانت و فیخته، تسلط انسان بر نفس خویش را غیرطبیعیتر از تسلط او بر همنوع خود میدانست و کمال مطلوب را در آن میدید که این دوگانگی در نهاد آدمی از میان برود. به نظر او کوشش انسان برای رهایی خویش در جامعهای که «ارادههای جزئی» حاکم است، یعنی مردم خودپرست و بدخواه یکدیگر باشند، هیچگاه به آزادی راستین نخواهد انجامید و خطای متفکران دورهی روشنگری این بود که اگرچه بردگی را به لحاظ اجتماعی و اخلاقی محکوم کردند، اما به جنبههای معنوی مساله به طور ژرف ننگریستند، که هگل این ضعف را به خوبی پوشش داده و مور بررسی قرار میدهد.
روزنامه صبح ساحل