در دنیای امروز، بسیاری از افراد به تلفن همراه و اینترنت دسترسی دارند و می توانند مطالب مختلف را مطالعه کنند. دسترسی به مطالب مختلف، به خودی خود چیز بدی نیست اما در شرایطی که مطالب علمی مطرح باشند، مسئله پیچیده می شود. همه افراد، امکان راست آزمایی مطالب علمی را ندارند. نتیجه اینکه انواع و اقسام باورها شکل می گیرد که برخی از آن‌ها نه تنها کمکی به ارتقاء سلامت نمی‌کنند، بلکه آسیب‌های جدی نیز به دنبال خواهند داشت. سرطان سینه (پستان)، یکی از بیماری‌های شایع محسوب می‌شود که انواع و اقسام باورها در رابطه با آن در شبکه‌های مجازی وجود دارد. «دکتر امیرپاشا ابراهیمی»، فلوشیپ جراحی پستان از دانشگاه تهران، به بررسی برخی از این باورهای درست و نادرست می‌پردازد.

  

برخی از افراد بر این باورند که داشتن یک سبک زندگی سالم، مثل داشتن وزن ایده‌آل، رژیم غذایی مناسب و ورزش، می تواند مانع از ابتلا به سرطان سینه (پستان) شود در حالی¬که این باور درست نیست. داشتن یک سبک زندگی خوب، احتمال ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد و افراد باید همه موارد یاد شده را رعایت کنند اما این مسئله بدین معنا نیست که احتمال آن را به صفر می‌رساند. متاسفانه با وجود رعایت موارد یاد شده، باز هم ابتلا به این نوع سرطان در برخی خانم¬ها گزارش شده است. البته نباید این مسئله را از یاد برد که چاقی، مصرف دخانیات (سیگار و قلیان)، الکل و تغذیه ناسالم، می‌توانند شانس ابتلا به انواع سرطان به ویژه سرطان سینه را افزایش دهند.

 

مطالعات نشان می‌دهد که ورزش از نوع هوازی می تواند خطر سرطان به ویژه سرطان سینه را کاهش بدهد. ورزش‌های هوازی ورزش‌هایی هستند که ضربان قلب را تا حد معینی بالا می‌برند، سرعت مشخصی دارند و مصرف کالری را تا عددی خاص افزایش می‌دهند. شاید خیلی از افراد تصور کنند که پیاده¬روی می-تواند در پیشگیری از سرطان سینه نقش داشته باشد این باور زمانی درست است که پیاده‌روی سریع باشد و پیاده¬روی معمولی در این زمینه چندان تاثیری ندارد. علاوه بر این، ورزش با شدت متوسط در رابطه با پیشگیری از سرطان سینه نقش خواهد داشت. ورزش متوسط معادل دوچرخه¬سواری آهسته و معادل فعالیت-های باشگاهی با مقدار کم است. البته ورزش‌های هوازی سنگین مثل دوچرخه-سواری سریع، دویدن، شنا، بازی کردن بسکتبال و فوتبال به شکل مستمر نیز در این زمینه نقش دارند. به طور کلی، 150 دقیقه در هفته یا 5 بار در هفته به مدت 30 دقیقه پیاده¬روی سریع، می¬تواند موثر باشد. علاوه بر این، 75 دقیقه ورزش هوازی سنگین در هفته به شکل مستمر نیز در کاهش ابتلا به سرطان سینه، نقش دارد. 

  

افراد زیادی به سوسیس و کالباس علاقه دارند و مصرف غذاهای دارای نگهدارنده، خوراکی‌های بسیار شیرین، انواع کنسرو، ماهی دودی، غذاهای نمک سود شده، غذا و خوراکی‌های حاوی افزودنی، طرفداران زیادی دارد. اما بر خلاف تصور برخی افراد که فکر می¬کنند این خوراکی‌ها ضرری ندارند، باید گفت که این دسته از خوراکی‌ها می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان به ویژه سرطان سینه را افزایش بدهند. البته مصرف کم این دسته از خوراکی‌ها، مشکل چندانی به وجود نمی‌آورد ولی مصرف مستمر و بیش از اندازه نگران کننده است. برای مثال، برخی مطالعات نشان می‌دهد که مصرف بیش از 9 گرم سوسیس و کالباس در روز و حدود 60 گرم در هفته (یک سوسیس کوکتل نسبتا بزرگ حدود 60 گرم وزن دارد)، می‌تواند در ابتلا به سرطان به ویژه سرطان سینه نقش داشته باشد. بنابراین اگر افراد هر 2 تا 3 هفته یک‌بار مقدار کمی از این محصولات استفاده کنند، احتمالا مشکل خاصی پیش نخواهد آمد. با این حال توصیه می‌شود تا جای ممکن از مصرف غذاها و خوراکی‌های یاد شده، پرهیز شود. در نقطه مقابل، مصرف مداوم و زیاد خوراکی‌های سالم مثل سبزیجات و صیفی‌جات که فیبر بالایی دارند، می¬تواند در کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه نقش داشته باشد. 

  

بسیاری از افراد بر این باورند که اگر در خانواده خود سابقه سرطان سینه نداشته باشند، هرگز به این نوع سرطان دچار نمی شوند در حالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 85 درصد از خانم‌هایی که به این سرطان دچار شدند، سابقه خانوادگی نداشتند. پس این باور نادرست است که در صورت عدم ابتلای افراد خانواده، فرد به سرطان سینه دچار نمی شود. حدود 15 درصد از موارد ابتلا به سرطان سینه، با سابقه خانوادگی مرتبط است.

  

برای ابتلا به سرطان سینه، این تصور وجود دارد که حتما باید توده وجود داشته باشد چنین باوری نادرست است و سرطان سینه به ویژه در مراحل اولیه، همیشه با توده همراه نیست. علاوه بر این، چنین تصوری وجود دارد که توده‌های دردناک خطرناک نیستند در حالی¬که معیار بررسی توده درد نیست و باید هر نوع توده‌ای که وجود دارد (همراه با درد یا بدون درد)، مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد.

  

برخی از خانم‌ها تصور می‌کنند تا زمانی که دچار مشکل در ناحیه سینه (پستان) نشده‌اند، نباید به پزشک مراجعه کنند در حالی که این باور نادرست است و خانم‌ها باید از وضعیت سینه‌های خود آگاه باشند. همه خانم‌ها باید دقت کافی را نسبت به سینه‌های خود داشته باشند و با بروز هر نوع تغییرات، سریعا به پزشک مراجعه کنند. ترشحات خونی، فرو رفتن نوک سینه به سمت داخل، پوسته پوسته شدن و بروز زخم در نوک سینه، ایجاد فرورفتگی و برجستگی در هر قسمت از سینه¬ها، تغییرات پوستی مثل تغییر رنگ، احساس سفتی در سینه¬ها و زیر بغل، مواردی هستند که نباید آن¬ها را نادیده گرفت. خانم¬ها از سن 25 تا 40 سال هر یک تا سه سال، باید توسط پزشک معاینه شوند و از سن 40 سالگی به بعد نیز حتما سالی یک‌بار باید مراجعه به پزشک را داشته باشند. 

  

انجام ماموگرافی برای همه خانم‌ها بعد از 40 سالگی یک دستورالعمل پزشکی است و باید توجه داشت که در کشورهای غربی، بیش از 95 درصد سرطان‌های سینه در سن بالای 40 سالگی رخ می¬دهد. اما در کشور ما، متاسفانه میانگین سنی ابتلا پایین‌تر است و در برخی از افراد، 10 تا 12 سال زودتر از کشورهای غربی بروز می‌کند. به همین دلیل اگر غربالگری ضروری باشد، در سن پایین‌تر نیز بنا بر تشخیص پزشک انجام خواهد شد. برای برخی از افراد که زمینه‌های مختلف ابتلا به سرطان مانند مسائل ژنتیکی را دارند، باید به جای 40 سال به بالا، از 30 سالگی ماموگرافی را انجام داد. چنانچه در فردی موارد مشکوک (مثل توده، ترشحات خونی و ...) وجود داشته باشد، بدون در نظر داشتن سن، ماموگرافی انجام خواهد شد. حتی در یک فرد 18 ساله نیز ممکن است بنا به تشخیص پزشک ماموگرافی انجام شود. بر خلاف تصور افراد که فکر می¬کنند ماموگرافی خطرناک است، باید بدانیم اشعه ناشی از ماموگرافی خطر خاصی ایجاد نمی¬کند و منافع زیادی برای فرد از نظر تشخیصی به همراه دارد. 

 

برخی شایعات در جامعه وجود دارد که انجام تصویربرداری از نوع  ام.آر.آی (MRI) برای تشخیص سرطان سینه برای همه افراد ضروری محسوب می‌شود در حالی¬که این باور کاملا اشتباه است و انجام این نوع تصویربرداری فقط در موارد محدود انجام خواهد شد. ام.آر.آی غیر ضروری برای سینه (پستان) ، می‌تواند پزشک و کادر درمان را به خطا بیندازد و اقدامات درمانی غیر ضروری را برای فرد به همراه داشته باشد در نتیجه انجام چنین کاری به همه افراد توصیه نمی‌شود. شاید در برخی خانم‌هایی که پروتز انجام داده‌اند برای بررسی اطراف پروتز، ام.آر.آی صورت بگیرد که این مسئله برای همه افراد نیست. بر خلاف تصور بسیاری از افراد که فکر می¬کنند امکان انجام ماموگرافی در خانم‌هایی که پروتز انجام داده‌اند وجود ندارد، باید گفت انجام ماموگرافی برای این دسته از خانم¬ها مثل سایرین لازم است. برای بررسی‌های روتین این دسته از افراد نیز مثل سایر خانم¬ها باید از 40 سالگی به بعد، ماموگرافی انجام شود.

 

باورهای زیادی در رابطه با سابقه خانوادگی و ابتلا به سرطان سینه وجود دارد. همان‌طور که اشاره شد، 15 درصد از موارد ابتلا به سرطان سینه ژنتیکی هستند و ابتلای بستگان می‌تواند شانس ابتلا را در سایر افراد بالا ببرد. برخی از افراد تصور می‌کنند که برای ابتلا به سرطان سینه، فقط ابتلای مادر، خواهر و فرزند دختر (ابتلای افراد یاد شده در زیر سن 45 سال) را باید در نظر داشت در حالی‌که سایر بستگان نیز می‌توانند نقش داشته باشند. هر چه تعداد ابتلا در بستگان بالا برود، باید توجه بیشتری صورت بگیرد. مثلا در دختر خاله، دخترعمه و دختر دایی اگر سرطان سینه بروز کند، فرد نباید این مسئله را نادیده بگیرد. برخی تصور می‌کنند چون سرطان سینه مرتبط با خانم‌ها است، فقط باید به بروز آن در خانواده مادری توجه داشت در حالی¬که این باور نادرست است و اگر یک عمه یا تعداد بیشتری از عمه‌ها به ویژه در سنین پایین به سرطان سینه مبتلا شوند، باید این مسئله را مد نظر داشت. همچنین ابتلای دخترعمه و دخترعمو نیز در این رابطه می‌تواند حائز اهمیت باشد و باید از نظر ژنتیکی بررسی صورت بگیرد. البته نباید این نکته را از یاد برد که ابتلای سایر افراد خانواده، به معنی ابتلای قطعی نیست بلکه افرادی که سابقه خانوادگی دارند، باید بیشتر از سایرین به وضعیت خود توجه کنند.

  

شاید هنوز هم این باور در بین برخی از افراد رایج باشد که سرطان سینه تنها در خانم¬ها اتفاق می‌افتد اما این باور نادرست است و امکان بروز سرطان سینه، در آقایان نیز وجود دارد. اما احتمال بروز آن در آقایان مثل خانم‌ها زیاد نیست و از حدود هر 5 تا 6 هزار نفر، ممکن است یک نفر از آقایان به این نوع سرطان مبتلا شوند که به لحاظ آماری زیاد نیست. اما با این حال آقایان باید در صورت مواجهه با هر نوع توده جدید ، سفتی نوک سینه یا زیر بغل، ترشح از سینه و به طور کلی تغییرات غیر طبیعی، به پزشک مراجعه کنند. متاسفانه برخی از آقایان به دلیل شرم و خجالت این علائم را نادیده می¬گیرند و به پزشک مراجعه نمی‌کنند که این مسئله در برخی از آن‌ها می‌تواند دردسرساز شود. 

 

آزمایش ژنتیک با توجه به علم امروز بسیار دقیق است و هر روز پیشرفت می‌کند به همین دلیل برخی تصور می¬کنند که همه افراد برای تشخیص سرطان سینه باید آزمایش ژنتیک بدهند در حالی که این باور نادرست است. برخلاف این تصور نارست، آزمایش ژنتیک فقط به افرادی توصیه می‌شود که از نظر ژنتیکی در گروه پرخطر قرار می‌گیرند و در موارد خاص، پزشک انجام آن را به برخی از خانم‌ها توصیه می کند.

  

بسیاری از افراد چنین تصوری دارند که نمونه‌برداری از سینه یا در اصطلاح عامیانه سوزن زدن، می‌تواند باعث بروز بدخیمی یا پخش شدن توده بدخیم شود. این باور از گذشته ایجاد شده و برخی از کادر درمان که علم خود را به روز نکردند نیز مثل سایر مردم چنین باوری دارند که نادرست است. مطالعات دقیقی در این رابطه صورت گرفته که نمونه‌برداری تاثیری در انتشار توده‌های بدخیم و تبدیل توده خوش خیم به بدخیم ندارد. پزشک باید قبل از انجام هر نوع اقدام درمانی، با سوزن مخصوص نمونه¬برداری انجام دهد تا ماهیت توده مشخص شود. نمونه¬برداری و آزمایش روی نمونه، باعث می¬شود که در صورت تشخیص ابتلای فرد به سرطان سینه، یک برنامه درمانی مشخص برای او در نظر گرفته شود. انجام این کار از جراحی¬های غیر ضروری یا شیمی‌درمانی غیر ضروری پیشگیری می¬کند و در صورت لزوم انجام هر یک از این موارد، درمان دقیق‌تر و هدفمندتر خواهد شد. 

  

یکی از باورها در بین افراد، احتمال تبدیل توده‌های خوش خیم سینه به نوع بدخیم است که باور درستی محسوب می‌شود اما نه به این معنی که خانم‌ها فکر کنند که هر توده خوش خیمی که دارند قرار است به بدخیم تبدیل شود. توده¬های خوش خیم تنها باید تحت نظر پزشک باشند و نباید نگرانی دائمی نسبت به آن‌ها داشت. برای مثال، اگر خانمی فیبروآدنوم (شایع‌ترین توده در خانم‌ها) داشته باشد، احتمال بروز سرطان در این دسته از توده¬ها، با بقیه سلول¬ها یکسان است و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.

  

برخی از افراد بر این باورند که بارداری و شیردهی می تواند احتمال ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهد که این باور درست است. بارداری به ویژه در شرایطی که اولین بارداری در زیر 30 سالگی انجام شود و شیردهی نیز صورت بگیرد، با کاهش استروژن و کاهش بافت پستان همراه خواهد شد در نتیجه در طول بارداری و شیردهی، خطر سرطان سینه کم خواهد شد. 

 

متاسفانه کرم‌های حجم دهنده سینه در فضای مجازی بسیار تبلیغ می‌شوند و خانم‌ها تصور می‌کنند این دسته از کرم¬ها ضرری برای آن ها ندارد. پیش از هر چیز باید گفت که این دسته از کرم ها، مورد تایید سازمان¬های غذا و داروی جهانی و حتی داخلی نیستند و استانداردهای لازم را ندارند. کرم های حجم دهنده تاثیری ندارند و اگر هم برخی از افراد تغییری احساس کنند به دلیل احتباس آب و ورم است و یک حجم‌دهی موقت در سلول‌ها ایجاد می شود که با قطع کرم نیز از بین می‌رود. در بسیاری از این کرم‌های حجم دهنده از هورمورن‌های استروژن و پروژسترون استفاده می‌شود که در بروز سرطان نقش دارند به ویژه استروژن که عامل اصلی سرطان سینه محسوب می‌شود. به خانم‌ها توصیه می‌شود برای حجم‌دهی، هر دو سینه خود را در معرض ابتلا به سرطان سینه قرار ندهند و از مصرف این دسته از محصولات اجتناب کنند. 

  

 

این باور در جامعه وجود دارد که مصرف ویتامین ایی ( E) و گل مغربی می‌تواند در پیشگیری از سرطان سینه نقش داشته باشد در حالی‌که این موارد نقشی در پیشگیری از سرطان سینه ندارند. ضمن اینکه باعث کوچک شدن هیچ نوع توده خوش خیم یا کیست نمی‌شوند. ویتامین ایی و گل مغربی، تنها در برخی افراد می‌توانند درد سینه را در زمان قاعدگی کاهش بدهند و نقش مسکن دارند. علاوه بر این، باید توجه داشت هیچ گیاه دارویی که به عنوان درمان اصلی در درمان سرطان سینه شناخته شده باشد، وجود ندارد. داروهای گیاهی موثری در علم داروسازی گیاهی به صورت پژوهشی و دانشگاهی شناخته شده‌اند ولی در مورد سرطان سینه کاربرد ندارند. 

برخی از افراد تصور می‌کنند که داروهای گیاهی عوارض ندارند که این باور نادرست است. مصرف نادرست داروهای گیاهی می‌تواند منجر به نارسایی کبد و حتی پیوند کبد شود ضمن اینکه خطر مرگ را به دنبال دارد. برخی از این داروهای گیاهی بدون نظارت و مجوز برای سرطان سینه از سوی برخی افراد غیر متخصص تجویز می شوند که نه تنها سرطان سینه را درمان نمی‌کنند، بلکه باعث تاخیر در درمان و مشکلات بسیاری برای خانم‌ها می‌شوند. 

نویسنده: بهاره جلاوند

روزنامه صبح ساحل