یا یک جستوجوی ساده در فضای مجازی، تعداد زیادی آگهی به ظاهر علمی در قالب فیلم و عکس را میتوان پیدا کرد که در آنها ادعا شده انواع و اقسام بیماریها با روشهایی ساده درمان می‌شوند. یکی از این موارد، واریس است که حسابی بازار این افراد غیر متخصص را پر رونق کرده و داروها و مکمل‌های مختلفی را بدون مجوز می‌فروشند. واریس جزو آن دسته از مشکلاتی است که با روشهای غیرعلمی قابل درمان نیست و حتی در برخی از موارد این روش‌ها، سالمت افراد را به خطر می‌اندازند. برای دانستن نکات علمی در رابطه با واریس، صحبتهای »دکتر محمد نظری«، فوق تخصص رادیولوژی مداخلهای و عروقی، را بخوانید.

    

در بدن، سه دسته رگ با نام‌های سرخرگ، سیاهرگ و مویرگ فعالیت دارند. سرخرگ‌ها، خون را از قلب به سمت یک ارگان می‌برند و پس از آن خون وارد مویرگ‌ها خواهد شد و بستر ارگان از طریق مویرگ‌ها تغذیه می‌شود. در نهایت، خونی که اکسیژن و مواد مغذی خود را از دست داده و ترشحات دفعی سلول‌ها در داخل آن است، از مسیر سیاهرگ‌ها به سمت قلب و ریه‌ها باز می‌گردد. زمانی که سیاهرگ‌ها بنا بر هر دلیل گشاد و پر پیچ و خم شوند، واریس ایجاد خواهد شد. واریس در قسمت‌های مختلف بدن می‌تواند ایجاد شود برای مثال، تخمدان‌ها در خانم‌ها، بیضه‌ها در آقایان (واریکوسل) و مقعد (هموروئید یا بواسیر)، دچار واریس می‌شوند. اما بروز واریس در ناحیه پا، بیش از سایر قسمت‌های بدن شایع است. سیاهرگ‌ها در پاها برای اینکه خون را به سمت بالا حرکت بدهند باید بتوانند بر نیروی جاذبه غلبه کنند به همین دلیل یک عامل باید وجود داشته باشد که مانع از بازگشت خون به سمت پایین شود. برای این منظور دریچه‎‌هایی در پاها به اسم دریچه‌های لانه کبوتری وجود دارند که به صورت یک‌طرفه عمل می‌کنند و مانع برگشت خون به سمت پایین می‌شوند. عضلات پا به ویژه عضلات پشت ساق پا، با انقباض خود خون را به سمت بالا هدایت می‎‌کنند. چنانچه این دریچه‌ها خراب شوند و عملکرد خوبی نداشته باشند، خون به سمت پایین برمی‌گردد و سیاهرگ‌های پایینی گشاد و پر پیچ و خم خواهند شد. این مسئله نیز باعث واریس یا تشدید آن می‌شود.

  

به طور کلی، واریس در خانم‌ها شایع‌تر است و تخمین زده می‌شود که حدود 30 درصد از خانم‌ها درجاتی از واریس را داشته باشند در آقایان، این میزان حدود 10 درصد است. واریس در افرادی که به طور ذاتی مستعد آن هستند و یا آن دسته از افرادی که زمینه ارثی دارند، بیشتر دیده می‌شود. ژنتیک در بروز واریس به ویژه واریس‌های عنکبوتی (واریس‌های کوچک شبیه به تار عنکبوت)، نقش زیادی دارد. خانم‌ها به دلیل تغییرات هورمونی بیشتر به واریس‌های عنکبوتی دچار می‌شوند. موارد دیگری چون افزایش سن، افزایش وزن، مصرف داروهای هورمونی مرتبط با تخمدان (قرص‌های پیشگیری از بارداری) و ...، در بروز واریس نقش دارند. همچنین زور زدن زیاد، ورزش سنگین، حمل بار سنگین و ایستادن زیاد در برخی مشاغل، می‌تواند منجر به واریس شود. 

  

آن دسته از افرادی که مستعد ابتلا به واریس هستند باید با مشورت از پزشکی که در زمینه واریس مهارت دارد، اقدام به خرید جوراب واریس مناسب کنند. برخی از این جوراب‌ها از نظر درجه فشاری حالت پیشگیری دارند و احتمال ایجاد واریس را کم می‌کنند. استفاده از جوراب واریس، بدون مشورت با پزشک توصیه نمی‌شود به ویژه برای آن دسته از افرادی که به نارسایی شدید قلبی یا دیابت مبتلا هستند. این دسته از بیماران ممکن است به دلیل استفاده از جوراب واریس نامناسب، دچار مشکلات جدی شوند ضمن اینکه استفاده از جوراب واریس در برخی از این بیماران منع مصرف دارد. برای پیشگیری از ابتلا به واریس نباید برای مدت طولانی ایستاد یا طولانی نشست. توصیه می‌شود که پس از 20 دقیقه ایستادن یا نشستن، افراد چند دقیقه قدم بزنند تا با انقباض عضلات پا، خون سیاهرگی به سمت بالا پمپ شود. 

برخی ورزش‌های سنگین مثل بدنسازی، کار با کش، فنر، وزنه و ...، باعث افزایش احتمال ابتلا به واریس در افراد مستعد می‌شود. این نوع ورزش‌ها، واریس مبتلایان را نیز تشدید خواهد کرد. علاوه بر این، ورزش‌هایی که پاها در حین آن‌ها از زمین بلند می‌شوند مانند فوتبال، دویدن سریع، بسکتبال، والیبال، ورزش‌های رزمی و...، برای این دسته از افراد مناسب نیست. در نقطه مقابل ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری سبک (در شیب نباشد)، باعث بهبود گردش خون خواهد شد و در برای پیشگیری از واریس یا عدم تشدید آن مفید است.

 

واریس بسته به مرحله و شدت آن می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند به طوری‌که در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت و با سونوگرافی قابل تشخیص باشد. واریس‌های طنابی می‌توانند باعث بروز برجستگی‌های کرمی شکل در پشت ساق، قسمت داخلی ساق یا ورم پا شوند. تغییر رنگ در اطراف ناحیه مچ و قسمت داخلی ساق پا به شکل قهوه‌ای یا سیاه شدن پوست از عوارض واریس است. همچنین احتمال بروز التهاب و اگزما در داخل ساق و کنار قوزک داخلی وجود دارد. در قسمت‌های مبتلا به واریس زخم‌هایی ایجاد خواهد شد که دیر خوب می‌‌شوند و برای بیمار آزاردهنده هستند. واریس در برخی بیماران منجر به اختلال در گردش خون می‌شود که در نتیجه آن، احتمال ایجاد لخته در واریس و نیز احتمال حرکت آن به سمت رگ‌های عمقی و ریه وجود دارد. این مسئله احتمال بروز آمبولی ریه را در فرد مبتلا به واریس افزایش می‌دهد. واریس‌‌های عنکبوتی نیز مشکلات خاص خود را دارند و در صورت عدم درمان، باعث بروز مشکلات ظاهری روی پوست می‌شوند.

  

متاسفانه در فضای مجازی، برخی از افراد غیر متخصص و غیر پزشک مدعی درمان واریس شده‌اند و با سوء استفاده از ناآگاهی مردم اقدام به فروش محصولات خود می‌کنند. درمان واریس باید حتما توسط پزشک ماهر که در زمینه واریس مهارت دارد، انجام شود و درمان با توجه به وضعیت بیمار و نوع واریس انجام خواهد شد. مصرف هر نوع دارو مرتبط با واریس باید زیر نظر پزشک باشد. بسیاری از داروها و پمادهای موجود در بازار که تبلیغات زیادی در رابطه با آن‌ها صورت می‌گیرد، حاوی عصاره شاه بلوط هندی هستند که در کاهش درد یا سنگینی ممکن است نقش داشته باشند ولی به درمان واریس (به ویژه واریس‌های عنکبوتی) کمکی نمی‌کنند. برخی از داروها توسط پزشک ماهر  در واریس عنکبوتی به شکل تزریقی برای بیمار استفاده می‌شود که به این کار اسکلروتراپی می‌گویند. در واریس‌های طنابی نیز دارو به تنهایی نقش چندانی ندارد و درمان از طریق جراحی‌های کم تهاجمی مثل لیزر یا آر.اف (RF) صورت می‌گیرد.

  

برخی افراد تصور می‌کنند انجام کارهایی مانند زالو انداختن یا حجامت می‌تواند در درمان واریس نقش داشته باشد در حالی‌که این باور نادرست است و هیچ‌کدام از این روش‌ها تاثیری در درمان ندارند. به عبارت روشن‌تر اینکه در واریس اختلال در گردش خون پا وجود دارد و سیاهرگ معیوب باید از چرخه خارج شود، انجام زالو یا حجامت، سیاهرگ را از چرخه انتقال خون خارج نمی‌کند. انجام چنین کارهایی حتی ممکن است باعث بروز زخم یا عفونت در برخی از افراد شود ضمن اینکه بر زیبایی پوست پا نیز تاثیر منفی می‌گذارد. 

  

برخی از افراد به دلیل ترس از جراحی، درمان واریس‌ را به تعویق می‌اندازند که این مسئله درمان را سخت‌تر و پر هزینه می‌کند. درمان واریس در 20 سال اخیر دچار تحول اساسی شده و از یک عمل سنگین در بیمارستان که همراه با بستری بود، به یک عمل سرپایی بدون بستری یا بیهوشی و بدون نقاهت خاص تبدیل شده است. همان‌طور که اشاره شد جراحی واریس‌های طنابی با لیزر یا آر.اف (RF) و با بی‌حسی موضعی صورت می‌گیرد و بیمار دچار درد شدید و غیر قابل تحمل نخواهد شد.

  

احتمال برگشت‌پذیری واریس‌ها به اینکه از نوع عنکبوتی باشند یا طنابی بستگی دارد. واریس‌های طنابی که لیزر می‌شوند، در حدود 5 درصد احتمال برگشت دارند که احتمال کمی به حساب می‌آید.

 به عبارتی از هر 20 بیمار که عمل جراحی انجام می‌دهند، تنها یک بیمار ممکن است نیاز به درمان مجدد داشته باشد. اما در واریس‌های عنکبوتی که بدن فرد مستعد این نوع واریس‌ها است، تا آخر عمر مشکل بروز این نوع واریس‌ها وجود خواهد داشت. اگر واریس‌های عنکبوتی به حال خود رها شوند، قطور و شاخه شاخه خواهند شد ضمن اینکه واریس‌های جدید نیز به آن‌ها اضافه می‌شوند. البته باید توجه داشت که درمان واریس‌های عنکبوتی موجب پیشگیری از واریس‌های جدید در آینده نخواهد شد.