مشارکت سیاسی مردم و حضور در انتخابات از نشانه‌های جامعه‎ای پویا است اما در سوق پیدا نمودن افراد جامعه به سمت فعالیت‌های سیاسی و گرایش به مشارکت سیاسی چه به‌عنوان انتخاب شونده و چه انتخاب‌کننده مؤلفه‌های بسیاری حائز اهمیت است که می‌توان به نقش و تأثیر حاکمیت و توان دولت در تشویق مردم به حضور در انتخابات اشاره داشت. در گفتگو با دکتر محمد جلیلی کارشناس مسائل ایران به چگونگی این نقش و مشارکت در انتخابات و همچنین نقش شورای نگهبان و مسئولیت مردم در انتخابات پرداخته‌ایم.

  

این کارشناس مسائل ایران بابیان اینکه عملکرد دولت‌ها و نحوه تصمیم سازی آن‌ها و ایجاد حس مشارکت در مردم، در طریقه عمل آن‌ها و در گزاره‌های سیاسی است که از طریق رسانه‌ها برای مردم بازتاب داده می‌شود و در عمل عینی آن‌ها درصحنه حکمرانی در بخش‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، امنیتی و رسانه‌ای است، افزود: نحوه رفتار دولت‌ها و حاکمیت‌ها در بخش‌های گوناگون و شیوه بازتاب آن‌ها در رسانه‌ها می‌تواند این تلقی را برای شهروند ایجاد کند که ما یک دولت مطلوب و کارآمد داریم یا نداریم. تبعا آن چیزی که به‌طور واقعی انجام می‌شود و هم نحوه بازتاب آن در رسانه‌های داخلی و خارجی، تلقی‌های ذهنی برای افراد ایجاد می‌کند که در اقبال، شوق و شور شهروندان به مشارکت تأثیرگذار است.جلیلی گفت: زمانی این شور و شوق کمرنگ می‌شود که شهروند احساس کند که امر سیاسی تبدیل‌شده است به منافع حزبی یا منافع گروهی و حداقلی یک ارگان یا نهضت که این منافع حداقلی برآورده‌کننده خواسته‌های واقعی افراد در جامعه نباشد یا او احساس کند که سهمی از عالم سیاست ندارد و تبدیل به ابزاری برای قدرت‌یابی گروهی خاص یا حزبی خاص شده است و احساس کند که حاکمیت او را نمی‌بیند و تنها زمانی می‌بیند که به او نیازمند است و این نیاز تنها در دوره‌های ۴ ساله و دوساله شکل می‌گیرد بنابراین اقبالی به مشارکت نخواهد داشت.

   

وی گفت: درصحنه واقعی و تطبیقی شرایط جمهوری اسلامی و ایران، واقعیت این است که جمهوری اسلامی از بدو تأسیس خودش و از زمانی که برای شکل حکمرانی خودش رفراندوم انجام داده است تا زمانی که انتخابات متنوعی از خبرگان تا شورای شهر و ریاست جمهوری و نمایندگی مجلس برگزار کرده است که بیش از ۴۰ انتخابات با درصد میانگین مشارکت ۶۳ درصدی بوده است، وضعیت بسیار مطلوبی هم نسبت به گذشته خودش هم نسبت به منطقه و هم نسبت به تداوم امکان مشارکت در امر سیاسی و توزیع قدرت بین آحاد مردم و اقشار متنوع مردم داشته است و کارنامه قابل قبولی از حیث سبد رأی، امنیت انتخابات، تداوم امکان انتخابات، واقعی بودن دخالت انتخابات در امر سیاسی و نحوه توزیع قدرت و منابع داشته است.

  

این پژوهشگر علوم سیاسی افزود: در قیاس بازمان پهلوی در آن دوره چیزی به نام انتخابات واقعی وجود نداشته است. در دوره پهلوی اول که بسیار مفتضحانه و در دوره پهلوی دوم تا اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ هم یک مقدار انتخاباتی وجود داشته که چندان قابل‌اعتماد و قابل‌باور برای مردم نبوده و تقریباً یک نظام طبقاتی بود و کسانی که نزدیک به دربار بودند می‌توانستند نامزد شوند و امکان رای‌آوری داشتند. دوران پهلوی دوم تک‌حزبی شدند و آمدن منوط به مشارکت در حزب رستاخیز بود. عملاً ما چیزی به نام انتخابات درگذشته ایران و پیش از انقلاب نداشتیم و تفاوت فاحشی اتفاق افتاده است.

  

جلیلی در رابطه با قیاس در منطقه گفت: افغانستان، عراق، عربستان، کویت، قطر و امارات، اساساً خیلی از این کشورها تازه تأسیس هستند و در تعدادی از آن‌ها امری به نام انتخابات وجود ندارد و چیزی که در منطقه اتفاق می‌افتد از جنس شرایط ترکیه است که کودتاست. بااینکه در ترکیه انتخابات وجود دارد و تأثیرگذار هم است اما امری به نام کودتا، این اعتبار را هرچند سال یک‌بار به خطر مواجه می‌سازد. ازاین‌رو تنها کشوری که در منطقه جنگی، ناامن و تروریست خیز و پروکسی‌های مختلف سر برمی‌آورد و دورتادور آن را پایگاه‌های آمریکایی قرار دارد اما به مشارکت سیاسی اهمیت واقعی و تداوم بخشیده، جمهوری اسلامی است.

  

جلیلی گفت: فیلترینگ شورای نگهبان در همه کشورها وجود دارد با اسامی مختلف مثل شورای عالی بررسی قانون اساسی. در بسیاری از کشورها من‌جمله اروپای غربی و امریکا همچنین نهادی وجود دارد فقط سیستم بررسی و انتخاب این افراد و نام این شورا متفاوت است. همه کشورها برای اینکه فردی را به‌عنوان کاندید ریاست جمهوری یا کاندید بالاترین سطح اجرایی یا تصمیم‌گیری سیاسی قرار بدهند حتماً از فیلترهای مختلفی رد می‌کنند.وی افزود: به‌طورکلی وجود نهاد شورای نگهبان به‌عنوان صائن قانون اساسی و یک نظارت کلی استصوابی بر شرایط کلی کاندیداتورها، یک امر منطقی است و جمهوری اسلامی هم نشان داده در این ۴۵ سال که از همه سلایق سیاسی استفاده کرده و می‌کند.

به‌طورکلی کسی نمی‌تواند بگوید که شورای نگهبان صرفاً به یک حزب رأی می‌دهد کما اینکه حزبی مثل اصلاح‌طلبان یا زیرمجموعه‌های کلی اندیشه اصلاح‌طلبی دوران بسیار طولانی‌تری نسبت به اصولگرایان یا خط امامی‌های دهه ۶۰ یا مدافعان نظریه ولایت مطلقه فقیه بر مسند قدرت جمهوری اسلامی بوده‌اند و این غیرقابل‌انکار است یعنی تنها در دوره شهید رجایی، بخشی، دوره موسوی و در دوره اول احمدی‌نژاد گفتمان اصولگرایی را شاهد هستید و الباقی افراد از خود آقای هاشمی در دوره سازندگی گرفته تا آقای خاتمی به‌عنوان اصلاحات سیاسی تا آقای روحانی به‌عنوان اعتدال و مذاکره با امریکا و حتی دور دوم آقای احمدی‌نژاد، نمی‌توان گفت که شخصیت‌هایی بودند که مدافع منافعی بودند که جمهوری اسلامی مطلوب نظر داشته است اما توانستند در مجلس در قوه اجرایی در مشارکت سیاسی و در صداوسیما مشارکت داشته باشند. جلیلی گفت: به‌طورکلی افراد متنوعی از این فیلتر آمدند و سلامت انتخابات در جمهوری اسلامی و تأثیرگذاری آن برای مشارکت سیاسی و امکان‌پذیر بودن هم‌چین موقعیت و فرصتی برای مشارکت دادن آحاد ملت در مجلس در استانداری‌ها در شهرداری‌ها در شورای شهرها و در ریاست جمهوری غیرقابل‌انکار است. 

جمهوری اسلامی به معنای واقعی بین آحاد مردم از دورافتاده‌ترین نقاط کشور برای آحاد ملت با اندیشه‌ها و سلایق مختلف سیاسی البته در چارچوب جمهوری اسلامی که قانون اساسی ما است توزیع قدرت کرده است.

  

این پژوهشگر در رابطه با وظیفه حاکمیت در مشارکت مردم گفت: به‌طورکلی حاکمیت می‌تواند با رفع مشکلات کلی ایجادشده در امر اقتصاد، کاهش تورم، امیدآفرینی برای آینده، تعیین تکلیف برای مسائل حل‌نشده بزرگ در سیاست خارجی، تسهیل و عدم سخت‌گیری در امر فرهنگی، تسهیلات و خدمات عمومی، خدمات ارتباطی، حل مسئله سانسور، فیلترینگ و تعیین تکلیف در این امور و مسئله مهاجرت به مشارکت بهتر کمک کند.

وی بابیان اینکه موضوع امنیت و اتحاد ملی بسیار حائز اهمیت است و انتخابات تأثیر مستقیم و بسزایی در ایجاد وفاق ملی و امنیت ملی یا ایجاد تشتت ملی و ناامنی ملی دارد، افزود: کسی نمی‌تواند بگوید که من در انتخابات شرکت نمی‌کنم و این به امنیت و اتحاد ملت بیشتر کمک می‌کند. در ماجرای مهسا امینی و سال ۱۴۰۱ شاهد این بودیم که دمیدن در شیپور مخالفت با جمهوری اسلامی به تشتت می‌انجامد چراکه اپوزیسیون‌های متنوعی جمهوری اسلامی دارد و اگر کنار جمهوری اسلامی یا در کنار کسانی که از کلیت جمهوری اسلامی دفاع می‌کنند بمانند، ملت امنیت تضمین‌شده‌تر و اتحاد واقعی‌تری خواهند داشت.

   

جلیلی گفت: در منطقه که تهدید اسرائیل، تهدید پایگاه‌های آمریکایی وجود دارد و جای‌جای دنیا شبکه فارسی‌زبان تأسیس کردند برای اینکه آرای مردم را خلاف حاکمیت و خلاف سنت‌های دینی و خلاف آیین ملی کنند و فرهنگ غربی را به افکار مردم استیلا دهند تا جایی که تشویق کنند و به عدم فرزند آوری و عدم ازدواج و حتی جمعیت برایشان مهم باشد؛ در یک هم‌چین صحنه‌ای به نفع دشمنان این خاک و این دین و دشمنان اتحاد و امنیت جامعه ایرانی خواهد بود که شما در انتخابات شرکت نکنید.

وی بابیان اینکه شرکت کردن در انتخابات باعث ناخشنودی متخاصمین جمهوری اسلامی ایران و متخاصمین دین می‌شود، تصریح کرد: کسی نمی‌تواند بگوید که رأی دادن به جمهوری اسلامی یا آمدن پای صندوق‌های رأی حاکمیت فعلی ایران باعث خشنودی متخاصمین ایران است؛ خیر هر کس که عناد جامعه جهانی استکباری را با ایران می‌شناسد از همه کشورهایی که با ایران یکسر تخاصمی دارند از اسرائیل در منطقه گرفته تا آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان همه این‌ها مشوق عدم حضور مردم پای صندوق‌های رأی هستند درحالی‌که عناد این‌ها با مردم ایران در تحریم‌ها در جنگ در حمایت از تروریسم در حمایت از گروه‌های نیابتی و تجزیه‌طلب روشن و آشکار است.

  

این پژوهشگر در رابطه بااینکه آیا رأی دادن به صلاح کشور است یا نیست یا آیا آمدن شخصی روی کار و مسند قدرت، وضعیت کشور درست می‌شود یا نمی‌شود، گفت: این ممکن است محل بحث باشد اما در اینکه رأی ندادن حتماً موجب ناامنی، خشنودی و قدرتمندتر شدن دشمنان ایران می‌شود شکی نیست؛ لذا عقل، منطق و شرع به شما می‌گوید که باید از این حق استفاده کنید و عدم استفاده از این حق باعث ناامنی و روی کار آمدن افرادی که به صلاح کشور نیستند می‌شود یا به تن دادن به وضع موجود می‌انجامد. 

اگر ما منتقد به وضعیت فعلی هم باشیم عدم رأی، یعنی من نمی‌خواهم تغییری در شرایط موجود ایجاد کنم.