همان‌طور که قبلا اشاره شد؛ بازارهای مالی تنها به بازار سهام محدود نمی‌شود. در همه دنیا، ابزارهای مالی مختلفی برای معامله‌گران وجود دارد که بازار آپشن یکی از آنهاست. در بازار مشتقه یا آپشن، امکان بیمه کردن سهام و کاهش ریسک برای معاملگران فراهم است و فعالان این بازار می‌توانند با اتخاذ استراتژی‌های مختلف در بازار صعودی، نزولی و خنثی سود کسب کنند. لازم به توضیح است که علت نام‌گذاری بازار به این نام آن است که در واقع ارزش بازار مشتقه از ارزش دیگر دارایی‌ها مانند اوراق بهادار، نرخ بهره، کالای اساسی و شاخص اوراق بهادار، مشتق می‌شودغ از این روی آپشن یا مشتقه نامیده می‌شود. در این مقاله برای آشنایی بیشتر با این بازار جذاب و بکر و همچنین آشنایی با استراتژی‌های کسب سود در آن به سراغ جعفر سلیمانی، معامله‌گر با سابقه این بازار رفته‌ایم تا با ایشان به گفتگو بنشینیم.

  

 

جعفر سلیمانی مکی هستم و به عنوان معامله‌گر و تحلیلگر بازار سرمایه فعالیت می‌کنم. از سال 83 وارد بازار بورس ایران شدم. دانش‌آموخته رشته مدیریت بازرگانی در مقطع کارشناسی ارشد هستم و پس از اتمام تحصیلات آکادمیک اقدام به اخذ مدارک حرفه‌ای از سازمان بورس نظیر اصول بازار سرمایه، معامله‌گری و تحلیلگری بازار سرمایه و مدیریت سبد اوراق بهادار نمودم. اخیرا نیز به صورت تخصصی در بازار آپشن و اختیار معامله بازار بورس ایران مشغول فعالیت هستم.

  

در واقع زمانی‌که یک قرارداد اختیار معامله باز می‌شود؛ خریدار باید به فروشنده مبلغی را تحت عنوان پریمیوم پرداخت کند.

 ارزش این پریمیوم همیشه در بین فعالین بازار چالش برانگیز بوده‌است؛  اینکه پریمیوم باید چطور قیمت‌گذاری شود برای معامله‌گران بسیار حائز اهمیت است. دو فاکتور اصلی و اثرگذار در این خصوص، ارزش ذاتی و زمانی هر قرارداد اختیار خرید و فروش است. مرسوم‌ترین روشی که بین فعالان بازار برای بدست آوردن قیمت منصفانه هر قرارداد استفاده می‌شود؛ استفاده از معادله بلک‌شولز است. در این معادله، فاکتورهای متفاوتی مثل قیمت سهم، نرخ بهره، نوسان‌پذیری سهم پایه، زمان تا سررسید، نرخ بهره مورد انتظار و ... نقش دارند. پس از وارد کردن دیتای مورد نظر در این معادله، می‌توان به قیمت منصفانه هر پریمیوم دست یافت. همچنین می‌توان از ماشین حساب‌های اختیار معامله، که در سایت‌های گوناگون، من جمله سایت مدیریت فناوری بورس تهران در دسترس استغ کمک گرفت. قبل از ورود به هر قرارداد می‌توان با کمک ماشین حساب ارزش‌گذاری، به بهترین قیمت و ارزش منصفانه هر قرارداد اختیار معامله دست پیدا کرد.

 

  

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اختیار خرید یا کال آپشن و اختیار فروش یا پوت‌آپشن تقسیم می‌شوند. از نام این قراردادها به خوبی می‌توان دریافت که قرارداد اختیار خرید، این امکان را در اختیار خریدار قرار می‌دهد که در تاریخ اختیار خرید، قرارداد خود را اعمال کند و یا اعمال نکند. به‌طبع در بازارهایی که انتظار صعود داریم؛ خریدارها می‌توانند به جای خرید نماد پایه با کل سرمایه، با بخش کوچکی از سرمایه خود، اقدام به خرید قراردادهای اختیار خرید کنند. در این حالت اگر سهم رشد کند؛ سودآوری پرتفوی خریدار به دلیل ماهیت اهرمی بودن آن، به شدت زیاد خواهد شد ولی اگر به هر دلیلی بازار بر خلاف انتظار معامله‌گر رفتار کرد؛ ضرر خریدار محدود به پرداخت پریمیوم می‌شود. متقابلا قراردادهای اختیار فروش یا پوت‌آپشن، زمانی که معامله‌گران سناریوی ریزشی برای بازار متصور هستند مورد استفاده فعالین بازار قرار می‌گیرد. در پوت‌آپشن‌ها خریدارها زمانی وارد قراردادهای اختیار فروش می‌شوند که قصد بیمه کردن سهام خود را دارند و یا زمانی‌که معامله‌گر سناریوی ریزشی در بازار متصور است و با خرید قرارداد اختیار فروش، قصد دارد از ریزش بازار منتفع شود. طبیعتا فروش اختیار فروش در بازار ریزشی مشابه خرید اختیار خرید در بازار صعودی عمل می‌کند. 

  

حسنی که فعالیت در بازارهای اختیار معامله‌دارد این است که معامله‌گر برای تمام بازارها اعم از صعودی، نزولی و رنج استراتژی دارد. با تشخیص اینکه در کدام بازار قرار داریم می‌توان از استراتژی مختص آن بهره برد. مثلا در بازار رنجی که این روزها شاهد آن هستیم، می‌توان از استراتژی کاور‌کال استفاده کرد که به سرمایه‌گذار سودهای مطمئن می‌دهد. طبیعتا در بازارهای صعودی و نزولی نیز می‌توان از استراتژی مختص آن استفاده کرد. این‌درحالی است که معامله‌گرانی که تنها در بازار سهام فعال هستند؛ این امکانات را در اختیار ندارند. به‌ این معنا که اگر معامله‌گری در بازار نزولی از بازار مشتقات استفاده نکند؛ امکان کسب سود نیز برایش مهیا نیست.

  

 

در چند وقت اخیر حجم و ارزش نمادهای اختیار معامله به شدت افزایش پیدا کرده است. به طور میانگین بالای صد میلیارد تومان ارزش معاملات قراردادهای آپشن در روزهای معمولی بازار است. قراردادهای اختیار خرید و فروش صندوق‌های اهرمی مثل نماد اهرم به شدت پر‌معامله هستند. پس از آن نمادهایی مثل خودرو، خساپا، شستا، بانک ملت و تجارت بسیار پر معامله هستند. به عنوان فعال این بازار توصیه می‌کنم از قراردادهایی که نماد پایه آنها صندوق‌های بورسی هستند؛ استفاده کنید چراکه کارمزد پایین‌تری دارند و در زمان اعمال قرارداد از معافیت مالیاتی برخوردارند. همچنین به دلیل پرمعامله بودن این نوع قراردادها، نقد‌شوندگی بالاتری دارند. همچنین، ریسک بسته شدن نماد پایه در آن وجود ندارد.  این موضوع از این حیث اهمیت دارد که می‌تواند معادلات معامله‌گر را برهم بزند. اما معامله بر روی قراردادهای صندوق‌های بورسی، ریسک بسته شدن نماد پایه را ندارد. افزایش و یا کاهش سرمایه و تقسیم سود نقدی، به صورت مستقیم بر روی آن اثرگذار نیست.

  

باید از دو منظر به حجم معاملات بازار آپشن نگاه کرد. اول آنکه باید حجم کلی بازار رصد شود. چراکه حجم در واقع ارزش کلی بازار اختیار معامله است و نشان دهنده عمق بازار است. به طور مثال در سال گذشته حجم معاملات این بازار کمتر از ده میلیارد تومان در روز بود و طبیعتا به دلیل عمق بسیار کم بازار، امکان فعالیت عمده در این بازار وجود نداشت. اما امروزه عمق بازار به حدی رسیده است که فعالان بازار بتوانند به راحتی در بازار معامله کنند. نکته دوم مربوط به قراردادی است که معامله‌گر قصد ورود به آن را دارد. قرارداد باید از منظر ارزش معاملات، مقدار حجم معامله شده و تعداد قرارداد باز روی نماد مذکور بررسی شود. این کار به این دلیل است که معامله‌گر برای ورود به قرارداد و خروج از آن با مشکل روبه‌رو نشود و به دلیل اختلاف زیاد سرخط خرید و فروش یا اسپرد، متضرر نشود.