ژئوپارک طبق تعریف یونسکو گستره ای است با مرزهای کاملاً آشکار و پهنه کافی که دربرگیرنده چند پدیده زمین شناسی کمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود.

این گستره باید از برنامه های مدیریت گسترش و بهره برداری و طرح های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری های مردمی را دارا باشد. به عبارت دیگر ژئوپارک منطقه‌ای است که در آن، میراث زمین شناختی آن ناحیه، با مدیریتی دقیق و دائمی حفظ و نگهداری می‌شود و با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده ی بارز زمین‌شناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا نماید. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده‌های زمین‌شناسی از آثار تاریخی، بوم‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد.

ثبت محدوده‌هایی تحت حفاظت و مشخص برای گردشگری با عنوان ژئوپارک در دنیا از سال ۲۰۰۰ میلادی رواج دارد و تاکنون بیش از صد و ده ژئوپارک در دنیا به ثبت فهرست ژئوپارک‌های جهانی یونسکو رسیده‌است. تعداد 42 ژئوپارک آسیایی و 68 ژئوپارک اروپایی در حال حاضر به ثبت رسیده است. چین اولین کشور آسیایی است که بیشترین تعداد ژئوپارک جهانی و ملی دارد. ژئوپارک جزیره قشم اولین ژئوپارک ایران و خاورمیانه است.

ژئوپارک قشم

بی شک در دوران های قبل از تاریخ، آنچه امروز جزیره قشم خوانده می شود در زیر آب های خلیج فارس قرار داشته است. اما بر اثر تحولات دورانی، سطح آب فروکش کرده و بخش های برآمده زیردریایی به صورت جزیره در آمده اند. در این جزایر از جمله قشم کوه های کم ارتفاع فراوان است. سطح این کوه ها را لایه های مرجانی، اسفنجی و دوکفه ای ها پوشانده اند که خود موجب حفاظت خاک های نرم شیست و مارن، همچنین سطح مرجانی شده است. بادها، باران ها و طوفان های باران زا که تقریبا موازی و با زاویه کمی از زمین می وزند باعث فرسایش کوه ها و فروریختن پوشش های مرجانی شده اند. در اثر این فعل و انفعالات طبیعی نمادها و تندیس های دیدنی و زیبایی در سراسر جزیره پدید آمده است. مجسمه های طبیعی و نقش برجسته های پراکنده در سرتاسر جزیره قشم که بر اثر عوامل فرسایش چون باد و باران طی قرن ها در اعماق دره ها و بر دیواره کوه های قشم پدید آمده اند، بخش بزرگی از جاذبه های طبیعت گردی قشم هستند. ستون ها و حجم های اعجاب انگیز از جمله چشم اندازهای دیدنی جزیره قشم به شمار می آیند و نشانگر دیرینه سالی و اهمیت این جزیره به لحاظ زیباشناختی هستند. 

بر اساس تعریف دقیق فوق از ژئوپارک و بر اساس ارزیابی به عمل آمده از جزیره قشم و با توجه به وجود پدیده های بارز زمین شناسی مانند گنبد نمک، غارهای نمک، چشمه های گوگردی، دره های شگفت انگیز و ... با توجه به قرار گرفتن ساحل بکر و زیبای منطقه و همچنین با توجه به چشم اندازهای زیبا و بیکران و حیات وحش فراوان در این محدوده، جای تردید باقی نمی ماند که بهترین روش ممکن و مناسب ترین عنوان برای حفاظت و بهره برداری از این منطقه همانا عنوان جهانی ژئوپارک است که با تعریف دقیق یونسکو مشخص شده است.  

ژئوپارک قشم با وسعتی بالغ بر 1561 کیلومتر مربع اولین و تنها ژئوپارک ثبت شده ی جهانی ایران و خاورمیانه می باشد، که محدوده ی آن در حال حاضر تقریبا معادل مساحت کل جزیره ی قشم بجز محدوده ی دو شهر قشم و درگهان می باشد.

تاکنون 27 سایت در محدوده ی ژئوپارک قشم مورد توجه کارشناسان ژئوپارک قرار گرفته که از این تعداد ژئوسایت های دره ستاره ها، تنگه چاهکوه، خلیج دلفین ها، سایت تخم گذاری لاک پشت ها، جنگل حرا، جزایر ناز، نمکدان و موزه ی قشم در حال حاضر آماده ی بازدید گردشگران می باشد.