بیش از 90 درصد مردم جامعه هرمزگان تاکنون علیه ویروس کووید 19 واکسینه شده‌اند و در پی آن، بسیاری از محدودیت‌ها یا موارد تهدیدکننده سلامتی، کمتر از گذشته شده است. اما همانند نمای پساجنگ که تنها خرابه‌های شهر دیده می‌شود، اختلال های روانی کرونا هم چنان در جامعه دیده می‌شود. شیوع کرونا در هرمزگان همانند سایر استان‌های دیگر، میزان مراجعه مردم را به روان‌پزشکان و روانشناسان بالابرده و در کنار مصرف داروهای مختص کرونا، داروهای ضدافسردگی یا ضداختلال‌های شدید روانی نیز بسیار رواج یافته است. در این خصوص برخی از مردم از تجربه تلخ ابتلای کرونا خود می‌گویند. محسن که فردی جوان و ازلحاظ جسمانی سالم است، تجربه خود را این‌گونه بیان کرد: پس از ابتلا به کرونا مدتی در بخش کووید بیمارستان لنگه بستری بودم. باآنکه ازلحاظ جسمی سالم هستم اما پس از مرخصی، دچار ضعف‌های شدید و تهوع‌های بی‌مورد می‌شدم. مادام سرم به من وصل بود. سردرد یا شوک‌هایی به من وارد می‌شد که دلیل آن را نمی‌دانستم. وزنم به‌شدت کاهش می‌یافت؛ اما زمانی که به دکترها مراجعه می‌کردم تنها می‌شنیدم که می‌گفتند شما سالم هستید و هیچ بیماری ندارید. تمام اسکن‌های من حاکی از سلامت من بود؛ اما چرا هرروز حال من بدتر می‌شد؟ تا اینکه به دکتر روان‌پزشک مراجعه کردم. ایشان علت بیماری مرا اختلال اضطرابی ناشی از کرونا عنوان کرد. پس از مدتی با مصرف داروهای مربوطه، وضع جسمانی و روحی من بهتر شد. در این رابطه با شرح‌حال این بیمار که تعداد آن‌ها هم کم نیست، با پزشک او «فخرالدین آرمن»، متخصص اعصاب و روان ساکن بندرلنگه، گفتگو کردیم. او پس از تشریح کنونی وضعیت بحرانی سلامت مردم در پساکرونا، از افزایش چشم‌گیر «اختلال اضطرابی» در غرب استان هرمزگان خبر داد. او معتقد بود که بخشی از مردم به دلال سنتی یا ترس از داروهای تخصصی و شایعاتی چون اعتیاد به دارو یا برچسب‌های «بیمار روانی»، حاضر به معالجه خود نیستند؛ کما اینکه اعصاب و روان یک ساختار بسیار پیچیده است و جز با مراجعه به یک متخصص، درمان آن محقق نخواهد بود. در ادامه فخرالدین آرمن به تشریح اختلال اضطرابی می‌پردازد.

 اختلال اضطرابی چیست؟
 قبل از اینکه راجع به اختلال اضطرابی صحبت کنم لازم می‌دانم تفاوت بین ترس و اضطراب را توضیح دهم. ترس یعنی پاسخ به تهدید شناخته‌شده بیرونی که از همان آغاز پیدایش انسان وجود داشته است؛ اما اضطراب واکنش به تهدید ناشناخته درونی و مبهم است. شهرنشینی انسان‌ها و تکامل مغز دو عامل اصلی پیدایش آن هستند که درگذر زمان به وجود آمده است. اضطراب، پیام هشداردهنده درونی است که گاهی اوقات، بیمار خود می‌تواند دقیق وضعیتش را توصیف کند و از علائم خود نام ببرد. علائم جسمانی مانند تپش قلب، سرگیجه، فشارخون بالا، بی‌قراری، گزگز شدن دست‌وپا، لرزش، ناراحتی معده، تکرر ادرار یا مشکلات پوستی؛ اما گاهی اوقات ممکن است بیمار خود علائمی مثل بی‌خوابی یا عصبانیت داشته باشد که دلایل آن را نتواند توصیف کند.
    
 آیا اضطراب امری درون انسان است و دلیل خاصی دارد؟
اضطراب‌ها پیام‌های هشداردهنده‌ای هستند که به ما اخطار می‌دهند. به‌صورت کلی میزان کم اضطراب را می‌توان پاسخ نرمال و آگاهانه تلقی کرد، مثلاً زمانی که امتحان داریم به میزان کمی اضطراب داشته باشیم طبیعی است؛ اما زمانی که باعث افت عملکرد ما شود غیرطبیعی است. اخیراً بیماری داشتم که در دوران دبیرستان جزو نفرات اول کلاس بود. زمانی که مراجعه می‌کرد گاهی از مشکل حافظه شاکی بود. پس از اخذ شرح‌حال متوجه شدم که اختلال اضطراب شدید دارد. او با یک دوره دارودرمانی و روان‌درمانی حمایتی به حالت طبیعی برگشت. در بیان دلایل اختلال اضطرابی، نباید مسائل بیولوژیک را هم نادیده گرفت. در خانواده‌هایی که پدر یا مادر اختلال اضطرابی دارند، احتمال بروز اختلال اضطرابی در فرزندان خیلی بالاتر است. مسئله دیگر به‌عنوان دلیل اضطراب می‌توان اختلال در سیستم عصبی عنوان کرد؛ یعنی در مغز اختلالی در سیستم عصبی خودمختار ایجاد می‌شود که باعث اضطراب می‌شود به سهم مسائل روان‌شناختی هم باید توجه کرد؛ بدین معنی که  اگر کودکی در محیط پرتنش و پرتلاطم به دنیا آمده باشد احتمال درگیری او به اختلال اضطرابی در آینده بسیار زیاد است؛ یعنی شرایط امنیتی ناخودآگاه در اختلال اضطرابی مؤثر است.
   
  چند نوع اختلال اضطرابی داریم و کدام‌یک در غرب هرمزگان شایع‌تر است؟
به‌طور کل ۵ نوع اختلال اضطرابی داریم. نوع اول اختلال پانیک است؛ و نوع دیگر آئورا فوبیا است یعنی اضطراب در مکان‌هایی که ممکن است فرار یا ترک آن برای فرد دشوار باشد. نوع سوم فوبیای خاص مانند ترس از گربه، سگ، ارتفاع و غیره باشد. چهارم اختلال اضطرابی اجتماعی؛ یعنی فرد مواقعی که در جمع صحبت می‌کند تپش قلب و اضطراب دارد یا خجالت می‌کشد. نوع پنجم اختلال اضطرابی تعمیم‌یافته است که در سؤال قبلی مفصل صحبت کردیم. راجع به شیوع اختلال اضطراب در هرمزگان ابتدا باید این را در نظر بگیرید که به‌صورت طبیعی در هر جامعه‌ای اختلال اضطرابی حدود ۲۰ درصد شیوع دارد و دیده می‌شود که می‌توان گفت حاصل زندگی شهرنشینی است؛ اما در شرایط فعلی و بیماری کرونا به نظرم این آمار خیلی فراتر رفته است. در بندرلنگه که مرکز درمان کرونا در غرب استان است، تقریباً تمام بیماران کرونایی که بستری بوده‌اند را ویزیت کردم. این کار را با کمک دکتر محمودی که فوق تخصص غدد در بندرلنگه هستند انجام دادیم. طبق مطالعات ما، آمار اختلال اضطرابی در بین مردم این منطقه بسیار بیشتر از ۲۰ درصد بود و به می‌گویم که با شرایط قرنطینه، شیوع اضطراب‌ها بیشتر شد. بررسی این وضعیت نیازمند مطالعات بیشتر و آگاهی مردم منطقه برای پیگیری درمان خود است. مردم هرمزگان بایستی مورد پایش قرار بگیرند. اختلال اضطرابی یک بیماری است و یک بیمار بایستی به دکتر مراجعه کند. در هرمزگان اختلال «پانیک» بسیار شایع‌تر  از سایر اختلال‌های دیگر است و در رده بعدی اختلال اضطراب تعمیم‌یافته است.
    
 درمان اختلال اضطرابی چگونه است؟
برای این بیماری، درمان دارویی و گاها هیپنوتیزم درمانی یا از روش درمان آرام‌سازی استفاده می‌شود. اما سؤالی که همیشه ذهن مراجعه‌کنندگان را درگیر کرده این است که آیا داروهای روان‌پزشکی اعتیادآور هستند؟ درواقع این داروها هیچ‌گونه اعتیاد و وابستگی ندارند. خیلی اوقات به بیماران می‌گویم که تصور کنید فردی دیابت دارد، همان‌طور که برای درمان دیابت باید دارو مخصوص مصرف و از خوردن شیرینی و نشاسته پرهیز کنید، اینجا هم‌داستان همان‌گونه است. اضطراب شدید باعث افت عملکرد فرد می‌شود. قدم اول درمان دارویی است و در قدم بعدی روان‌درمانی؛ یعنی فرد را با بیماری‌اش آشنا کنیم و راهکارهای کاهش اضطراب را به فرد آموزش دهیم. داروهای روان‌پزشکی از زمان شروع مصرف، اثرگذاری دارند و مدتی هم‌زمان می‌برد تا فرد درمان شود. یادمان باشد که همه داروهای روان‌پزشکی خواب‌آور نیستند و نظر نهایی را پزشک متخصص می‌دهد و طول مدت درمان هم معمولاً در افراد مختلف متفاوت
 است.