فساد یک پدیده‌ی جهانی است که در همه‌ی کشورها وجود دارد اما براساس شواهد،  کشورهای فقیر بیشتر مورد آسیب این موارد قرار می‌گیرند. فساد باعث سرکوب شدن رشد اقتصادی یک کشور و ازبین رفتن بودجه‌های مورد نیاز آموزش، بهداشت و غیره می‌شود. بر اساس آمار بانک جهانی، سالانه و بطور تقریبی بالغ بر یک تریلیون دلار آمریکا از طریق رشوه رد و بدل می‌شود. 9 دسامبر، روز جهانی مبارزه با فساد است که هرساله نشست‌هایی با مضنون جلوگیری از فساد و راه‌های مقابله با ان برگزار می‌شود. در ادامه به تعریف فساد و  اهمیت مبارزه با آن می‌پردازیم.

تعریف

واژه‌ی فاسد در لغت به معنی تباهی است. واژه‌ی لاتین آن برای نخستین بار توسط ارسطو و بعدها سیسرون به‌کار رفت. در مباحث فلسفی، الهی یا اخلاقی، فساد به انحراف معنوی یا اخلاقی از یک ایده‌آل گفته می‌شود. بنا بر تعریفی فساد به معنی استفاده‌ی غیرمجاز از قدرت عمومی برای منافع خصوصی است. فساد شامل اعمال متعددی ازجمله رشوه و اختلاس است. فساد دولتی یا سیاسی زمانی اتفاق می‌افتد که یک مسئول یا کارمند دولتی از ظرفیت‌های رسمی برای مقاصد شخصی بهره‌گیری کند.

روز جهانی مبارزه با فساد

در تقویم جهانی ۹ دسامبر از سوی سازمان ملل روز جهانی مبارزه با فساد نامگذاری شده است و از کشورهای جهان خواسته شده که در زمینه مبارزه با فساد تلاش کنند. از زمان تصویب دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در ۳۱ اکتبر ۲۰۰۳، ۹ دسامبر هر سال به عنوان روز مبارزه با فساد نامگذاری شده است.

زمان بحران

فساد در زمان بحران، بیشتر خود را شکوفا می‌کند. بحران‌هایی از قبیل شیوع کرونا، فرصت‌های بزرگی را برای رشد فساد ایجاد می‌کند از جمله این فسادها افزایش قیمت تجهیزات محافظ شخصی، عرضه داروهای جعلی که ایمنی بیماران را به خطر می‌اندازد و تبعیض در توزیع واکسن‌ها و خدمات بهداشتی و درمانی است. همچنین فساد بر اقتصاد و امنیت اجتماعی تأثیر می‌گذارد. دولت‌های سراسر جهان اقدامات مهمی را برای مقابله با شرایط اضطراری بهداشتی و جلوگیری از سقوط اقتصادی جهانی انجام داده‌اند. آنها با شتاب میلیاردها دلار بودجه برای تهیه تجهیزات پزشکی و ایجاد شبکه ایمنی اقتصادی برای شهروندان و مشاغل تخصیص دادند، اما پاسخ‌های فوری مورد نیاز فرصت‌های قابل توجهی برای فساد ایجاد کرد.

کنوانسیون مبارزه با فساد سازمان ملل متحد

کنوانسیون مبارزه با فساد سازمان ملل متحد در دسامبر 2005 قوت اجرائي پيدا كرد و 154 عضو، دو سوم اعضاء سازمان ملل متحد آن را تصویب کردند. این کنوانسیون اعضاء را به پیشگیری و جرم انگاری فساد، ارتقاء سطح همکاریهای بین المللی، استرداد دارائی های سرقت شده، ارتقاء کمک‌های فنی و تبادل اطلاعات میان هر دو بخش خصوصی و عمومی ملزم می‌کند. این کنوانسیون تدابير اساسي در چهار حوزه را معرفی می نماید: پیشگیری، جرم انگاری، همکاری بین المللی و استرداد دارائی ها. کمپین مشترک دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم و برنامه توسعه سازمان ملل متحد بر اثرات مخرب فساد بر توسعه تأکید دارد. دبیر کل سازمان ملل متحد، بن کی مون، در پیامش به مناسبت این روز گفت: «فساد مانعی است بر دستیابی به اهداف توسعه هزاره و باید برای تعریف و اجرای برنامه کاری صحیح برای توسعه بعد از سال 2015 باید در نظر گرفته شود». این کمپین بر آن است تا همه افراد را از تمامی سطوح جامعه در مبارزه با فساد گردهم آورد. کمپین مورد بحث یک  فراخوان جهانی برای اقدام علیه فساد و ارتقاء آگاهی درباره کنوانسیون سازمان ملل علیه فساد است. بازپس گرفتن آنچه به سبب گروه های فاسد از دست رفته است، وظیفه همه است. روز جهانی مبارزه با فساد در تمام دنیا توسط دولت‌ها و سازمان‌های جامعه مدنی، بخش خصوصی و رسانه و عموم مردم برگزار می شود.

روز جهانی مبارزه با فساد در سال 2021

9 دسامبر، دومین روز جهانی مبارزه با فساد از زمان شیوع بیماری همه گیری کرونا به شمار می‌رود. مردم در سراسر جهان هنوز در حال مبارزه با این ویروس هستند و برای مقابله با اثرات اجتماعی و اقتصادی آن تلاش می کنند. سال 2021 باید سال مهمی برای مبارزه با فساد باشد، اما تا کنون مورد کم‌لطفی قرار گرفته. نشست ویژه مجمع عمومی سازمان ملل متحد علیه فساد که در ماه ژوئن برگزار شد، آن‌طور که باید، پیش نرفت. دولت‌ها درخواست‌های جامعه مدنی برای رسیدگی به فساد بزرگ را آشکارا، نادیده گرفتند؛ به طوری که حتی از اعتراف آن خودداری کردند. فساد بزرگ، نوعی از فساد در سطح بالا است که منجر به سرقت گسترده وجوه و منابع عمومی می شود. قدرت مردم برای حکومت را از بین می برد و به رهبران سیاسی اجازه می دهد از نقض فاحش حقوق بشر رهایی یابند. روز جهانی مبارزه با فساد در سال 2021 به دنبال برجسته کردن حقوق و مسئولیت‌های همه‌جانبه از جمله؛  دولت‌ها، مقامات دولتی، کارمندان دولت، افسران مجری قانون، نمایندگان رسانه‌ها، بخش خصوصی، جامعه مدنی، دانشگاه‌ها، مردم و جوانان در مقابله با فساد است.  با این حال، تنها کشورها نیستند که باید متحد شوند و با مسئولیت مشترک با این مشکل جهانی روبرو شوند. تک تک افراد پیر و جوان نقشی برای پیشگیری و مقابله با فساد دارند تا تاب آوری و یکپارچگی را در تمام سطوح جامعه ارتقا دهند. برای دستیابی به این هدف، باید سیاست‌ها، سیستم‌ها و تدابیری در نظر گرفته شود تا مردم بتوانند حرف خود را بزنند و به فساد نه بگویند. کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه فساد بر مسئولیت دولت‌ها برای ایجاد حفاظت مؤثر از افشاگران برای اطمینان از اینکه افرادی که صحبت می‌کنند در برابر انتقام‌جویی محافظت می‌شوند، تأکید می‌کند. این اقدامات به نهادهای مؤثر، پاسخگو و شفاف در جهت فرهنگ صداقت و انصاف کمک می کند.

منابع: transparency/ ایمنا/ بیتوته