بحث‌ها و مناقشات بسیاری بر سر اینکه عزت نفس چیست، چطور شکل می‌گیرد و چرا کاهش پیدا می‌کند، وجود دارد. اتفاقا دکان‌ها و بازارهای بسیاری هم شکل گرفته‌اند تا در قبال پول‌های هنگفت برای ما نسخه بپیچند که برای بالا بردن عزت نفس چه کارهایی باید انجام دهیم.

اما واقعا عزت نفس چیست و اینکه ما در طول عمرمان، حداقل یک‌بار یا اکثر اوقات احساس می‌کنیم عزت نفسمان به قدر کافی خوب نیست و کمتر از حد معمول است، تحت تاثیر چه عواملی است؟ «موریس روزنبرگ» روانشناس و نویسنده، در کتاب «جامعه و عزت نفس جوانان» می‌نویسد: «عزت نفس، ایمان داشتن فرد به ارزش کلی خودش است که در نهایت یک ویژگی خاص آن فرد به حساب می‌آید. هرچند عزت نفس تحت تاثیر عوامل زیادی قرار می‌گیرد اما تغییر دادن آن بسیار سخت است». بسیار دیده‌اید که آدم‌ها درباره‌ی عزت نفس یکدیگر اظهار نظر می‌کنند و کسانی را که طبق ارزیابی خودشان از جهت عزت نفس ضعیف برآورد شوند را تحقیر و تمسخر می‌کنند، چون فرد را مسئول کامل این مسئله می‌دانند و معتقدند اگر کمبودی هست، برای کاهلی و عدم مسئولیت‌پذیری است! اما به راستی این عزت نفس کجا شکل می‌گیرد؟ در موسسه کینگ کالج لندن بعد از تحقیقات گسترده به این نتیجه رسیده‌اند که گرچه انسان‌ها معتقدند، عزت نفس پدیده‌ای تحت تاثیر محیط است، اما تحقیقات آن‌ها نشان می‌دهد، این ویژگی قطعا تحت تاثیر ژنتیک قرار دارد و خانواده، مدرسه و ... نقش تکمیل کننده‌ی آن را دارند، به این معنی که می‌توانند این بذر نهفته را پرورش دهد یا رشد آن را محدود کند. در واقع عزت نفس ما می‌تواند برآیندی ژنوم‌ باشد، اما در نهایت تحت تاثیر گروه قرار خواهد گرفت.

اینکه دیگران چه تصویری از ما  را به خودمان بازتاب دهند تا حدود زیادی معین می‌کند که کلیت تصویر ذهنی و خودپنداره‌ی ما چطور پیکربندی شود. برای مثال فردی که از کودکی مداوما تحت عناوین مختلف، این پیام را از اطرافیان گرفته که تو آدم دوست داشتنی و یا ارزشمندی نیستی، در بزرگسالی به دنبال تعابیر و رویدادهایی می‌گردد تا این تصویر ذهنی بی‌فایده بودن را برای خودپنداره‌اش تایید کند. ممکن است بارها علائم افسردگی، عزت نفس پایین، اضطراب و سایر اختلالات را مرور کرده و در پی کمک برآید، اما با سیل نسخه‌پیچی‌های کلی، گنگ و ناکارآمدی که در دسترس است بیشتر دچار استیصال شود. برای هر فرد، با توجه به زمینه‌ی زندگی، تجربیات، بستر فرهنگی و ... راه متفاوتی برای بازیابی عزت نفس و خودارزشمندی وجود دارد که از راه سایرین جداست اما در وهله‌ی اول برای هر تغییری، باید باورهایی که از گروه و سیستم به ما تزریق شده را پیدا کرد و مورد بازبینی قرار داد.

روزنامه صبح ساحل