این روزها هوا بسیار گرم شده و دمای برخی مناطق ایران به 50 درجه هم رسیده است. با این حال در هیچ کدام از استان‌های کشور حتی در مناطق جنوبی هم تعطیلی نداشته‌ایم. این درحالی است که در کشورهای چین و هند نیز دمای هوا افزایش بی‌سابقه‌ای داشته وگرمای شدید هوا در هند منجر به مرگ 166نفر طی هفته گذشته شده است. پس از آن مدارس یک شهر هند برای چندروز تعطیل اعلام شد. سیاست‌های مرتبط با تعطیلی مدارس و ادارات در کشورهای مختلف متفاوت است. به‌طوری که در هند پس از اینکه دما به ۴۵ درجه سانتیگراد برسد، موج گرما اعلام می‌شود که در روزهای اخیر در پی آن مدارس تعطیل اعلام شدند. در ایران گفته می‌شود که در دمای بالای 50درجه ادارات تعطیل می‌شوند اما جست‌وجوها، قانون یا دستورالعمل خاصی برای تعطیلی در اثر گرما را نشان نمی‌دهد.

  

افزایش کم سابقه دما در پکن پایتخت چین موجب شد تا روز جمعه سطح هشدار گرمای هوا برای این شهر به قرمز، بالاترین سطح هشدار، تغییر کند. روز پنجشنبه دمای هوای در شهر نزدیک به ۲۲ میلیون نفری پکن به مقدار بی سابقه ۴۱ درجه سانتیگراد برای ماه ژوئن رسید. پیش از این، بیشترین دمای ثبت شده پکن در این ماه، در سال ۱۹۶۱ میلادی و مقدار ۴۰.۶ درجه سانتی‌گراد بود. تداوم گرمای هوا در چین موجب شد تا برای روز جمعه، سطح هشدار برای دما در پکن به قرمز تغییر کند.

سیستم هشدار آب و هوای چین چهار سطح دارد که قرمز شدیدترین آن است. پس از آن به ترتیب نارنجی، زرد و آبی درجه‌های هشدار دما را تعیین می‌کنند. بدین ترتیب، هشدار قرمز نشان می‌دهد که درجه حرارت در ۲۴ ساعت به بالای ۴۰ درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت. هفته گذشته، اداره ملی هواشناسی چین تقریبا دو هفته زودتر از سال‌های گذشته، هشداری را برای گرمازدگی صادر کرد زیرا رکوردهای دمایی جدید در ماه ژوئن به شهرهای شمال چین رسیده‌است. مقامات محلی روز جمعه نسبت به پیامدهای سلامتی طولانی شدن دوره گرما از جمله افزایش خطر سکته هشدار دادند و به مردم توصیه کردند حداقل روزانه ۱.۵ لیتر آب بنوشند و زمان حضور خود را در خارج از منزل محدود کنند.

  

 

همچنین هفته گذشته موج گسترده گرمای سوزان در ۲ ایالت پرجمعیت هند باعث گرمازدگی مردم، ازدحام در بیمارستان‌ها و مرگ ۱۶۶ نفر در این کشور شده‌است. مقام‌های بهداشتی هند دوشنبه هفته گذشته اعلام کردند که در چند روز گذشته ۱۱۹ نفر در ایالت شمالی اوتار پرادش به دلیل بیمارهای مرتبط با گرما جان خود را از دست داده‌اند. همچنین مقام‌های ایالت بیهار در همسایگی اوتار پرادش نیز گفتند که گرما تاکنون جان ۴۷ نفر را گرفته است. در کشور هند در صورتی که دما به ۴۵ درجه سانتیگراد برسد یا اگر دما حداقل ۴.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از حد طبیعی باشد، موج گرما اعلام می‌شود. یکی از مقام‌های سازمان هواشناسی هند گفت که آنها در چند روز گذشته هشدار موج گرما صادر کرده بودند. به دنبال آن تمام مدارس در شهر پاتنا، پایتخت ایالت بیهار تا 24 ژوئن تعطیل شدند.

  

بر اساس داده‌های سرویس خدمات آب و هوایی OGIMET در آخرین روز بهار1402 زابل در شمال سیستان و بلوچستان با دمای ۵۰.۸ درجه سلیسوس بالاترین دمای زمین در بین بیش از ۸۸۰۰ ایستگاه هواشناسی سینوپتیک اصلی را ثبت کرد.

برای نخستین بار در 60 سال اخیر است که بیشینه دمای هوا در شمال سیستان و بلوچستان در بهار به رنج 50 درجه می‌رسد. گرمای ثبت شده برای 31خردادماه در زابل حتی از تمام تابستان‌های 50 سال اخیر نیز گرمتر بوده است. بالاترین دمایی که از زمان تاسیس ایستگاه هواشناسی در این شهر ثبت شده، 51 درجه بوده که تابستان سال 1349 یعنی بیش از 50 سال قبل به ثبت رسیده‌است.

  

باوجود اینکه استان‌های جنوبی، جنوب غرب و جنوب شرقی ایران، ازجمله هرمزگان، بوشهر، خوزستان و سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از کرمان مثل شهداد، دماهای بالا حتی بیش از 50درجه را هم در ماه‌های گرم سال سپری می‌‌کنند؛ اما قانون یا دستورالعمل خاصی برای تعطیلی در دمای بالا وجود ندارد. گفته می‌شود در صورتی که دمای هوا چند روز متوالی بالای 50 درجه سانتی گراد باشد ادارات نیز باید تعطیل شوند. این درحالی است که به نظر می‌رسد دستورالعمل معینی برای این مسئله وجود ندارد و مشخص نیست که دقیقا چه دمایی منجر به اعلام تعطیلی می‌شود.

با مراجعه به قوانین جمهوری اسلامی ایران، قانونی در این زمینه یافت نمی‌شود و تنها مورد قابل ذکر، ماده ۷ قانون نحوه جلوگيری از آلودگی هوا است که در آن آمده است: «در مواقع اضطراری که به علت کیفیت خاص جوی، آلودگی هوای شهرها به حدی برسد که به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی سلامت انسان و محیط زیست را شدیداً به مخاطره بیاندازد، سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری وزارت کشور (‌شهرداریها و نیروی‌انتظامی جمهوری اسلامی ایران) ممنوعیت‌ها یا محدودیت‌های موقت زمانی، مکانی و نوعی را برای منابع آلوده‌کننده برقرار نموده و بلافاصله مراتب‌را از طریق رسانه‌های همگانی به اطلاع عموم خواهد رسانید. با برطرف شدن وضعیت اضطراری و کاهش آلودگی هوا، سازمان نسبت به رفع ممنوعیت و محدودیت برقرار شده اقدام و مراتب را به نحو مقتضی به‌اطلاع عموم خواهد رسانید».  با این حال مشخص است که در این ماده از آلاینده صحبت شده و حرفی از «گرما» به میان نیامده‌است.

  

برای روشن شدن این موضوع به سراغ «مهرداد حسن‌زاده»، مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان رفتیم که او درمورد سازوکار تعطیلی ادارات براثر گرما گفت: «کارگروه شرایط اضطرار در زمان مخاطرات هوا که شامل گردوغبار، موج گرما و موج سرما هم می‌شود، تشکیل شده و متناسب با هرمورد در مرحله‌ای که دستگاه متولی تشخیص دهد، تعطیلی اعلام می‌شود. مثلا درمورد گرما هواشناسی یا دانشگاه علوم پزشکی تشخیص می‌دهند که گرمای هوا در چه دمایی برای کدام گروه‌ها خطرناک است».

او با تاکید بر اینکه دمای منجر به تعطیلی باید توسط دستگاه‌های متولی تشخیص داده شود، افزود: «دما به 50درجه یا این حدود که برسد، کارگروه اضطرار تشکیل و سپس درمورد تعطیلی تصمیم‌گیری می‌شود. در سطح ملی هم برای کنترل موج گرما و کاهش برق تصمیم‌گیری شده و ساعات اداری کاهش یافته است». حسن‌زاده اضافه کرد: «تصمیم‌گیری برای تعطیلی‌های روزانه هم بیشتر برعهده هیات دولت است و نهایتا کاهش ساعات اداری در حوزه استانداری‌هاست».