با توجه به حوادث تروریستی شکل گرفته در شرق کشور و ورود این افراد از مرز پاکستان به درون خاک ایران علی رغم رایزنی ها و گفتگوهایی که میان ایران و پاکستان در حوزه امنیت مرزی شکل گرفته،  این مساله حائز اهمیت می‌باشد که این نوع از اقدامات در خاک ایران چه تاثیری بر روابط ایران و پاکستان خواهد گذاشت. در رابطه با روابط ایران و پاکستان و جلوگیری از منازعه میان این دو کشور در پی حوادث اخیر، گفتگویی با دکتر حسن نجفی کارشناس مسائل سیاسی انجام داده‌ایم. 

این کارشناس مسائل سیاسی در رابطه با تاثیر حوزه جغرافیا در روابط بین الملل بیان داشت: در چند سال اخیر تحول مهمی در فضای تحلیلی روابط بین الملل بوجود آمده و کلید واژه هایی مثل انقلاب اطلاعات و انقلاب ارتباطات باعث شده است که فضای تصمیم‌سازی در عرصه روابط بین‌الملل و سیاست خارجی را تحت تاثیر جدی قرار دهد تا جایی که ما شاهد تاثیر پذیری رجال تصمیم ساز در این حوزه هستیم و این به این معناست که با پر رنگ شدن متغیر این‌چنینی در فضای تحلیلی و علمی، شاهد کمرنگ شدن متغیری به نام جغرافیا هستیم و این متغییر پیش از ظهور فضای جدید روابط بین الملل نقش پر رنگی در آن ایام داشت اما اکنون گویا نقش کمرنگی دارد.

  وی گفت: ایران به عنوان کشوری که با بیش از پانزده کشور همسایه است و مخصوصا با پاکستان که نزدیک هزار کیلومتر روابط مرزی دارد به نظر می رسد هنوز متغیر جغرافیا به شدت تاثیرگذار است و ما در تحلیل روابط بین‌الملل و سیاست خارجی نباید متاثر از الگوهای جدید تحلیل قرار بگیریم و چشم خود را از متغیرهای سنتی مثل جغرافیا ببندیم. به هرحال  با خروج آمریکا از منطقه مخصوصا از افغانستان ما باید بپذیریم که حوزه های روابط میان کشورهای منطقه و حوزه های نفوذ دچار باز تعریف شده است. 

  

  این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه ما قبل از خروج آمریکا از افغانستان با کشوری مثل پاکستان روابط دیرینه ای داشتیم افزود: زمانی که پاکستان مستقل شد اولین کشوری که پاکستان را به رسمیت شناخت ایران بود و هنگامی که در سال 57 جمهوری اسلامی به پیروزی رسید اولین کشوری که جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت نیز پاکستان بود. روابط حسسنه میان ایران و پاکستان در بعد فرهنگی-اجتماعی بسیار ریشه دار است و متاثر از روابط دولت‌ها نیست بلکه یک رابطه تاریخی ریشه دار و مشترک در حوزه فرهنگی است. اما کماکان در حوزه نهادینه شدن این روابط در بحث اقتصاد ضعیف هستیم و میان ایران و پاکستان روابط نهادینه و پایدار اقتصادی برخلاف روابط ریاض با اسلام آباد شکل نگرفته است. عربستان سرمایه گذاری کلانی در حوزه های اقتصادی و دینی در پاکستان انجام داده است. 

  

 وی در رابطه با نقش افغانستان در روابط میان ایران و پاکستان گفت: از طرف دیگر متغیر بسیار مهمی نیز به نام افغانستان در روابط میان ایران و پاکستان تاثیر گذار است. بعد از 11 سپتامبر، روابط بازتعریف شد و بعد از خروج امریکا از افغانستان دوباره روابط میان این سه کشور دچار نوساناتی شد مخصوصا که به نظر پاکستانی ها ایران روابط خودش را با طالبان به خوبی توانست تنظیم کند و از حالت منازعه خارج شود و این روابط نسبتا گرم با دولتمردان کابل باعث شده است برای پاکستان این ذهنیت به وجود آید که ایران توان دیپلماسی و سیاست خارجی خود را به کار بسته و این به عمیق‌تر شدن روابط ایران و افغانستان کمک می کند. افغانستان همیشه یک متغیر تاثیرگذار بر روابط میان ایران و پاکستان بوده است.

 نجفی گفت: از طرفی تضادهای جدید شکل گرفته در منطقه به واسطه خروج امریکا از افغانستان و باز تعریف شدن روابط، نیازمند دقت نظر بیشتردولتمردان در حوزه سیاست‌گذاری خارجی است. هر نوع بازگشایی جبهه های منازعه غیرمنتظره در هر گوشه از کشور از جمله با پاکستان یک اشتباه استراتژیک است. 

در این رابطه هم ایران هوشیاری دارد و هم پاکستان و هیچ گاه نگاه ایران به پاکستان نگاه امنیتی نبوده است. 

متاسفانه به واسطه رشد رسانه های مجازی و تحلیل های سطحی این ذهنیت بوجود آمده است که ایران توان حمله به کشور اتمی را دارد و اخیرا در منازعه با اسرائیل یا در منارعه با پاکستان ایران نشان داده است که این توان را دارد، این نوع گردش اطلاعات اگر تبدیل به یک روایت رسمی شود قطعا می‌تواند بر ذهنیت تصمیم سازان دو کشور ایران و پاکستان تاثیرگذار باشد.

  

 نجفی با بیان اینکه اگر ما بپذیریم که متغیر جغرافیا کماکان تاثیر گذار است گفت: باید دو رویکرد جدی را در این رابطه در پیش بگیریم. ابتدا روابط ایران با پاکستان را به واسطه روابط اقتصادی و تجاری تبدیل به روابط نهادینه کنیم تا هرگونه احتمال منازعه را به واسطه اینگونه از روابط به صفر تبدل کنیم زیرا روابط فرهنگی، اجتماعی و تاریخی مشترک بستری برای همکاری است اما مانعی برای منازعه نمی تواند باشد اما روابط تجاری و اقتصادی می تواند به عنوان متغیر مستقل در ممانعت از هرگونه منازعه اثرگذار باشد.کشورهایی مانند آمریکا و اروپا نیز از اینکه شاهد رشد منازعات باشند ناخشنود نیستند تا بتوانند یک منازعه فریز شده را کنترل کنند و به واسطه آن بتوانند سودآوری تسلیحاتی داشته باشند.

وی در ادامه با بیان اینکه یک بخش بسیار مهم این است که ایران روابط اقتصادی را نهادینه کند افزود:  بخش دوم این باور است که ما به حاکمیت یکپارچه پاکستان پایبند هستیم و هرگونه روابط ایران با افغانستان ناظر بر روابط کاهش حوزه اقتدار و نفوذ پاکستان نیست. 

این اعتماد سازی بسیار حائز اهمیت است که در عرصه سیاست خارجی باید دست به این کار زده شود و اینکه پاکستان به این باور برسد که ایران بنایی بر محدود کردن حوزه نفوذ ندارد چون پاکستان به واسطه منازعاتی که با هندوستان دارد و روابط نسبتا حسنه ایران با هندوستان باعث می شود که این زمینه های ذهنی در پاکستان به وجود بیاید.

  

وی در پایان گفت: ایران باید از نیاز پاکستان به توازن استراتژیک بهره ببرد و این اطمینان را برای آن به وجود بیاورد که بنای بر منازعه حتی یک منارعه سرد و خنثی را هم ندارد و در این بخش دیپلماسی اقتصادی بسیار کمک موثری می تواند برای ما باشد.