«ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسطرُون»؛ سوگند به قلم و آن‌چه را با قلم می‌نویسند. قلم، سرچشمه تمدن و منشا آگاهی بشر است. تاریخ نوشتار به حداکثر 20 هزار سال پیش برمی‌گردد؛ اما اگر آن را به نظام‌های نوشتاری شناخته شده‌تر محدود کنیم به حدود 6 هزار سال پیش می‌رسیم. 14 تیر ماه در تقویم شمسی، روز قلم را به نام خود ثبت کرده است. در سال 1381، پس از پیشنهاد انجمن قلم و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، این روز در تقویم شمسی رسما به نام روز قلم ثبت شد. توجه به قلم در سرزمین ما پیشینه‌ای دور و دراز دارد و نام‌گذاری این روز به نام قلم، بی ارتباط با تاریخ کهن ایران نیست. در کتاب «آثارالباقیه» ابوریحان بیرونی آمده است که ایرانیان باستان، چهاردهمین روز از تیرماه را روز تیر(عطارد) می‌نامیدند. از سیاره تیر یا همان عطارد نیز در فرهنگ ادب پارسی به‌عنوان کاتب و نویسنده ستارگان یاد می‌شود. 

  

 

 

  

 

     

   

 

روز قلم می‌تواند فرصتی برای یادآوری ارزش قلم و ارج نهادن به جایگاه صاحبان آن باشد. این روزها اهل قلم، مقداری با بی‌مهری روبه‌رو شده‌اند. بعضی از آن‌ها حتی مجبورند آثارشان را  با هزینه خود چاپ و منتشر کنند در نهایت هم فروش چندانی ندارند. «یدالله شهرجو»، از شاعران هرمزگانی و اهل میناب است. او دانش‌آموخته‌ی زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی ارشد است. شهرجو، مدیریت انتشارات «سمت روشن کلمه» را هم برعهده دارد. در ادامه گفت‌وگو با او را درمورد بازار فروش کتاب در استان و مشکلات پیش روی نشر می‌خوانیم.

 

برای کتاب عملا در سطح استان بازار فروشی وجود ندارد. شهر بندرعباس اگر به‌عنوان نمونه‌ای از شهرهای استان در نظر گرفته شود به‌عنوان یک شهر تجاری شده، فاقد کتاب‌فروشی با تعریف استاندارد است. دسته‌ای از کتاب‌فروشی‌ها فقط به ارائه کتاب‌های درسی اختصاص یافته است و از ارائه هر نوع کتاب دیگری خودداری می‌کنند. دسته‌ای دیگر با اختصاص چند قفسه کتاب با اینکه عنوان کتاب‌فروشی را بر تابلو خود دارند اما عملا به فعالیت صنفی دیگری مشغولند. دسته دیگر کتاب‌فروشی‌هایی هستند که واقعا دغدغه ارائه کتاب دارند اما در شرایط دشوار کرونا به مرز ورشکستگی رسیده‌اند و مجبور به جمع‌آوری کتاب‌های خود شده‌اند.

 

     

کاهش مطالعه و توجه کمتر به کتاب و کتاب‌خوانی مشکلی است که متاسفانه در سطح کشور وجود دارد و میانگین سرانه مطالعه در کشور در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. اما در استان هرمزگان نشانه‌هایی وجود دارد که می‌توان نسبت به استقبال مردم از کتاب و کتاب‌خوانی خوش‌بین بود. به‌عنوان یک ناشر شاهد هستم که برخی کتاب‌ها پس از چاپ به‌شدت مورد توجه مردم هستند. مجموعه‌های مرتبط با فرهنگ و زیست این استان مورد توجه مردم هستند و کتاب‌هایی که در این زمینه منتشر می‌شوند با فروش نسبتا خوبی مواجه می‌شوند.

   

   

احتمالا نسخه‌های مجازی و صوتی مورد نظر شماست که درواقع امکان آن برای انتشارات وجود دارد و برای برخی از کتاب‌ها نیز انجام گرفته است. این شیوه‌ها درواقع امکانات بیشتری است که در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی فراهم‌شده است و به منزله جایگزینی برای نسخه کاغذی نیست؛ چرا که هر کدام از این قالب‌ها کارکرد‌های خاص خود را دارند. کتاب کاغذی نیز همچنان طرفداران خاص خود را دارد.

    

نمی‌توان از تاثیر مسائل اقتصادی به سادگی گذشت. کتاب یک کالای فرهنگی است که باید به سهولت در دسترس مردم قرار گیرد؛ اما در این شرایط دشوار اقتصادی، هزینه تمام شده آن برای چاپ و نشر بسیار گران شده و مردم برای تهیه کتاب با قیمت‌های بالایی مواجه می‌شوند. یکی از موارد تاثیرگذار در فاصله گرفتن مردم از کتاب و کتاب‌خوانی هم همین مورد است. کتاب‌فروشی‌هایی که مجبور به جمع‌آوری کتاب‌های‌شان می‌شوند اغلب به‌علت مسائل اقتصادی مبادرت به این کار می‌کنند.

     

شکل طبیعی کار نباید این‌گونه باشد اما در این شرایط دشوار اقتصادی که توزیع کتاب با دشواری‌های گوناگونی مواجه است، بیشتر کتاب‌هایی که چاپ می‌شود با سرمایه‌گذاری مولف به چاپ می‌رسد و انتشاراتی‌ها دیگر قادر نیستند مانند گذشته سرمایه‌گذار چاپ آثار مولفان باشند.  در انتشارات «سمت روشن کلمه»، سال گذشته تنها توانستیم ۳۰ درصد از کتاب‌های چاپ شده را با سرمایه‌گذاری خودمان منتشر کنیم و بقیه آثار با سرمایه‌گذاری خود مولف چاپ و منتشر شدند. البته مشکلات توزیع، فروش و عدم حمایت از مولف این شرایط را به وجود آورده است. در ۲ سال گذشته، شرایط دشوار اقتصادی و بیماری کرونا این موضوع را شدت بخشیده است. برای رفع این مشکلات باید اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی از قالب یک شعار نزد مسئولان مربوطه خارج شود. به‌عنوان یک دغدغه مهم فرهنگی به آن توجه شود و با نگاه عملگرایانه مشکلات موجود در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی مرتفع گردد.