یکی از آدابورسوم مربوط به جشن عروسی، مراسم عقد است که در این مراسم عروس و داماد بهاصطلاح محرم هم دیگر میشوند. شاید تابهحال این اصطلاح به گوشتان خورده باشد که برخی از عروس و دامادها عقد آریایی انجام دادهاند. آیا درباره این نوع مراسم عقد اطلاعاتی دارید؟ چقدر با عقد آریایی آشنایی دارید؟ این روزها برخی از عروس و دامادها دوست دارند که مراسم عقد و عروسی متفاوتی را نسبت به دیگران داشته باشند و به دنبال خاصترین گزینهها میباشند.
به گزارش صبح ساحل، زبان برگزاری این مراسم، کاملا فارسی است و هیچگونه کلمه یا جمله عربی در آن به کار نرفته است. جشن عقد آریایی به اینگونه است که عروس و داماد در حضور میهمانها با بیان جملاتی قسم میخورند که تا آخر عمر کنار یکدیگر زندگی کنند. این جملات درواقع تعهد دادن جهت وفاداری به همسر است که هم عروس و هم داماد باید آن را تکرار کنند. این نوع جشن عقد در هیچ دفترخانهای ثبت رسمی نمیشود و هزینهای هم در برندارد.
در این مراسم عاقد میگوید: « داماد به همسرت نگاه کن با عشق با احساس و بگو: «به نام ایزد مهرآفرین. من تو را برگزیدم از میان همه خوبان. برای زیستن در کنار تو. میان این گواهان با تو پیمان میبندم. وفادار تو باشم. در هر لحظه و هرجا، پذیرا میشوی آیا؟ تو با من این چنین هستی که من با تو؟» عاقد: عروس خانم به این احساس قشنگ آقای داماد ادای دین کنید و این احساس را مضاعف کنید: «به نام نامی یزدان. پذیرا میشوم مهر تو را از جان. هماکنون باز میگویم میان انجمن با تو، من هم وفادار تو خواهم بود. در هر لحظه و هرجا».
این پدیده که به نام «عقد آریایی» بر سر زبانها افتاده، درواقع یکی از اشعار زندهیاد «فریدون مشیری» است. این شعر نیمایی که با مضمون لطیف پیوند زناشویی، همدلی، وفاداری و صداقت سروده شده و زبانی امروزی و جدید دارد؛ به نام عقد آریایی و بهعنوان یک سنت کهن در میان مردم ایران شایع شده است. این متن ادبی را در واقع مشیری در اواسط دهه70 برای یکی از دوستان خارج از کشور خود که به دنبال یک شعر برای
مراسم ازدواج خود بوده، نوشته و در حدود سال 84 در کتاب «نوایی هم آهنگ باران» منتشر کرده بود. آنچه توجه جمعی مردم را میطلبد، رعایت اصل امانتداری در متون ادبی و مقابلهٔ جدی با جهل و جعل فرهنگی است. یعنی این تنها یک شعر عاشقانه است و نبایستی به جای یک متن باستانی و کهن جا زده شود.
رسیدن به مدرنیته از مسیر هویت باستانی
به نظر میرسد دلیل اصلی تمایل عدهای از مردم به برگزاری این نوع مراسم، متوجه نشدن کلمات عربی و گرایش به مدرنیته باشد. مطابق آمار غیررسمی در حال حاضر این نوع عقد در مراسم بسیاری از ازدواجها اجرا میشود. مدتی قبل نیز در سریال 8.5 دقیقه که از سریالهای پرمخاطب صداوسیما است شاهد اجرای این عقد بودیم. این نوع عقد بارها از سوی جامعهشناسان، منتقدان اجتماعی موردبحث و هجمه قرارگرفته است. آنها معتقدند این متن شعرگونه، هیچ ریشه تاریخی ندارد و می گویند: این متن و محتوا بهزودی فراموش میشود و از تبوتاب میافتد؛ اما شاید منتقدان به واقعیت و اصل موضوع نپرداختهاند؛ اینکه جامعه در حال پوستاندازی است و به تغییرات یا اصلاحات، معمولا واکنش مثبت نشان می دهد. به گفته یک کارشناس ارشد روانشناسی بالینی به لحاظ روانشناختی که می گوید: در جامعه ما که تحت شرایط موجود با سرکوب در بعضی حوزه های هویتی ایرانی مواجه هستیم و اضطراب ناشی از کمرنگ شدن جشن ها و مراسم آیینی آریایی و پارس زبانان وجود دارد، باعث گرایش مردم به این چنین جشن هایی شده است. «بهناز شیبانی نوقابی» معتقد است که افراد برای جبران این کمبودها و به آرامش رسیدن از مکانیسم دفاعی برگشت استفاده می کنند و هرچه که به ماهیت و هویت ملی ایران آریایی برمی گردد را برای کاهش اضطرابهای فردی و اجتماعی و فرهنگی با نوعی مدرنیته در جریان زندگی شخصی و اجتماعی خود بروز میدهند و ابراز می دهند.
جاذبه و دافعه الگوهای اجتماعی
احمد بخارایی، جامعهشناس حوزه آسیبهای اجتماعی در این باره در رسانه عصر ایران، میگوید: «از دو زاویه میشود به این پدیده نگاه کرد. اینکه برخی الگوها چقدر دافعه دارند و این الگو چقدر جاذبه دارد. این دافعه باعث میشود افراد به سمت الگوهای دیگری جذب شوند. از این دو زاویه ابتدا به دافعه میپردازم. این عقد آریایی در برابر پیوند سنتی است که خطبه آن به زبان عربی خوانده میشود؛ چیزی که در آیین ازدواج رنگ و بوی دینی دارد. بخش زیادی از این دافعه برای برخی افراد، به پیوند فرهنگ و سیاست در ایران برمیگردد. یعنی اینکه هر فرهنگی، شعارها، اهداف و ایدهآلهایی دارد، اینها وقتی بهعنوان اهداف سازمانی نظام سیاسی قرار میگیرد و جامعه به آن اهداف سیاسی نمیرسد، منجر به یک شکاف عمیق میشود؛ شکاف بین رفتار و نظر! منظورم از نظر آن اهداف و ایدهآلهای برخاسته از الگوهای اسلامی است که در جامعه تعریف شده و به شکل رسمی هم قانونمند شده است».
این یک تجارت است و تجارت لزوما بد نیست
برخی از جامعه شناسان معتقدند که دلایل بروز و ظهور پدیده عقدهای آریایی، موجسواری و کسب سود برخی افراد از این ماجراست. آن ها می گویند: برخی مؤسسات و سالنهای برگزاری مراسم ازدواج، تبدیل به بنگاههایی برای کسب سود از طریق مراسم جدید شدهاند و با تبلیغ برخی مراسم به ترویج آن دامن میزنند و از قِبل آن، سود سرشاری را نصیب خود میکنند. هر چند که تجارت در این زمینه لزوما بد نیست و همانند دیگر تشریفات مراسم ازدواج، یک امر اختیاری است و مخالفت با آن، مخالفت با حق آزادی و انتخاب افراد است.