در میان افزایش تقاضاها برای انتخاب مسیرهای تولیدِ سازگار با محیط زیست و اقدامات مداوم برای آینده ای پایدارتر، اصطلاح جدیدی در صنعت فولاد پدیدار شده است: "فولاد سبز". فولاد سبز مجموعه ای از موضوعات پایدار از قبیل تولید برق تجدید پذیر، تولید هیدروژن، احیا مستقیم تا اقتصاد دایره ای، جذب، استفاده و ذخیره کربن را در بر می گیرد. 

در ادامه سعی شده است به وضعیت صنعت فولاد و اصطلاح "فولاد سبز"  به عنوان یک گرایش و تمایل فولاد سازها به سمت پایداری در تولید فولاد با کاهش انتشار دی اکسید کربن بپردازد.

فولاد یکی از ارکان اصلی جامعه امروزی و حضور آن برای ادامه توسعه اقتصادی حیاتی است. فولاد یکی از پایدارترین مواد جهان است، دائمی، قابل استفاده مجدد برای همیشه و بازیافتی ترین مواد روی این سیاره. فولاد یک عامل مهم برای ساختن جامعه مدرن از جمله صنعت، نوآوری و زیرساخت است و به عنوان یکی از مهمترین مصالح مهندسی و ساختمانی در بسیاری از جنبه های زندگی ما حضور دارد. 

صنعت فولاد یکی از ستون های صنعت و بازار کار در دنیاست که تقریبا 40 میلیون شغل را پشتیبانی می‌کند.

 این بخش بسیار انرژی بر بوده و 22 درصد از تقاضای انرژی صنعتی در سراسر جهان را مصرف می‌کند ( حدود 8 درصد از کل انرژی تولیدی جهان)  در سال 2021 تولید فولاد خام در دنیا از مرز 1.951 میلیارد تن عبور نمود و در سال 2050  پیش بینی می‌شود تولید فولاد خام در دنیا به 2.8 میلیارد تن برسد. در سال 2021، ایران با 30 میلیون تن، خود را به عنوان دهمین تولید کننده بزرگ فولاد معرفی کرد که 1.5 درصد از کل تولید فولاد خام کره زمین را به خود اختصاص داده است و برنامه های بلند پروازانه ای برای تولید 55 میلیون تن فولاد تا سال 2025 

دارد.

 هر تن فولاد در سال 2021 به طور متوسط 1.85تن دی اکسید کربن منتشر می‌کند که معادل حدود 8 درصد از انتشار دی اکسید کربن جهانی است. حتی با وجود بهبودهای مورد انتظار در بهره وری از انرژی در صنعت فولاد، پیش بینی می‌شود انتشار مستقیم گازهای گلخانه ای تا سال 2050 به بیش از 2800 میلیون تن دی اکسید کربن برسد! واضح است که این سطح از انتشار دی اکسید کربن نگران کننده است.

 در حال حاضر، صنعت فولاد یکی از سه تولید کننده بزرگ دی اکسید کربن است و نیاز  دارد که با فشار برای کاهش ردپای کربن خود از هر دو منظر زیست محیطی و اقتصادی مقابله کند. 

بنابراین کارخانه های فولادسازی کاندیدای خوبی برای کربن زدایی هستند، اگرچه تصمیمات سرمایه‌گذاری در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌ای در این صنعت، بدلیل حاشیه های سود کم و رقابت شدید چالش برانگیز بوده و نیاز است این صنعت خود را با  شرایط جدید تطبیق دهد و  از آنها به عنوان فرصت برای ادامه فعالیت در دازمدت استفاده 

کند.

فولاد به همراه صنعت سیمان، صنعت حمل و نقل مخصوصا حمل و نقل هوایی، پالایشگاه ها، پتروشیمی‌ها و نیروگاه ها از جمله صنایعی هستند، که با چالش جدی کربن زدایی در فرایند تولید خود رو برو هستند.

از اصلاحاتی مثل کربن ناب carbon lean تا صفر خالص net-zero که به تازگی وارد ادبیات صنعت فولاد شده ، کاملاً واضح به نظر می رسد که دغدغه صنعت فولاد به کاهش انتشار دی اکسید کربن بیش از یک دغدغه کوتاه مدت و زود گذر است. مهمتر از همه، این نشان دهنده یک روند مثبت برای صنعت فولادی است که از  اثرات زیست محیطی  بالایی برخوردار است. تولیدکنندگان فولاد در سرتاسر جهان با ایجاد خط تولید جدیدی از محصولات، تحت عنوان "فولاد سبز" و تطبیق مسیرهای تولید خود بر رعایت مقررات زیست محیطی سختگیرانه، موضع خود را در مورد محیط زیست اعلام کرده اند و در واقع تلاش می کنند تا کل زنجیره تولید خود را "سبز"  کنند. اما یک چیز واضح است، فولاد سبز آمده است که بماند. اما فولاد سبز دقیقا چیست؟

  

شاید بارزترین ویژگی فولاد سبز تمرکز بر کاهش انتشار کربن باشد. کربن زدایی در صنعت فولاد به دلایل مختلف توجه زیادی را به خود جلب کرده است. با افزایش تقاضا برای فولاد، از جمله در بخش‌های انرژی پایدار، مانند انرژی بادی و خورشیدی، تولیدکنندگان باید راهی برای برآورده کردن نیازهای بازار و در عین حال کاهش اثرات زیست‌محیطی خود بیابند. فراتر از برآوردن تقاضاهای رو به رشد بازار، تولیدکنندگان همچنین باید استراتژی های مختلفی را در رابطه با سیاست های سختگیرانه زیست محیطی، که همیشه امکان دارد ساده یا پایدار نباشند، در نظر بگیرند.دولت ها و سازمان ها اقداماتی را برای بهبود اثرات زیست محیطی تولید فولاد به صورت ضروری انجام داده اند. 

از جمله این استراتژی‌ها، تعیین تعرفه انتشار گازهای گلخانه‌ای است برای اطمینان از اینکه تولیدکنندگان فولاد به ازای انتشار گاز دی اکسید کربن مبلغی پرداخت می‌کنند، طراحی شده‌است. که میزان این جرایم می تواند با توجه به تناژ تولید دی اکسید کربن؛ انتشار مستقیم و یا غیر مستقیم مثل خریداری انرژی فسیلی یا انتشار کربن در زنجیره های بالا دستی مثل خرید مواد اولیه و یا پایین دستی مثل لجستیک و حمل و نقل متفاوت باشد. 

  

به دلیل سهولت در محاسبه، اندازه گیری انتشار کربن در کانون توجه گروه‌های زیست محیطی و دولت‌ها در سراسر جهان قرار گرفته است، اما این تنها یکی از جنبه‌های پایداری است. در سال 2015، سازمان ملل متحد مجموعه ای از اهداف موسوم به اهداف توسعه پایدار را به عنوان بخشی از دستور کار خود برای توسعه پایدار تعیین کرد. این طرح نقطه اوج ابتکارات و تصمیمات سازمان ملل برای بهبود پایداری در سراسر جهان است.

 این ابتکارات بر تمام ارکان پایداری، از جمله عوامل اجتماعی، محیطی و اقتصادی که به کاهش نابرابری و افزایش رفاه کمک می‌کنند، تمرکز دارند. برای صنعت فولاد، این به معنای اتخاذ فناوری‌ها و شیوه‌هایی است که به طور گسترده از محیط زیست محافظت می‌کند و به اهداف توسعه پایدار کمک می‌کند.

     

فولاد سبز در واقع به فولادی گفته می‌شود که در فرآیند تولید آن از سوخت‌های فسیلی استفاده نشده باشد و یا استفاده از آن‌ها به حداقل رسیده باشد و میزان انتشار دی اکسید کربن خود را به صفر رسانده و هیچ گونه آلاینده گازی نداشته باشد. همانطور که قبلا ذکر شد، جهت تولید فولاد سبز تلاش ها جهت کربن زدایی در درجه اول تصمیمات صنعت فولاد قرار گرفته است. با این حال، منطقی است که تولید "فولاد سبز" فراتر از کربن زدایی است و شامل تکنولوژی های ارتقا یافته ای است که به نفع اقتصاد دایره ای (استفاده مجدد از پسماندها و ضایعات)، کاهش آلاینده های مختلف، بهبود مصرف انرژی، بهره وری در استفاده از آب و منابع و حمایت از حقوق بشر عمل می کند. بنابراین، تولید فولاد پایدار، تولید فولاد "سبز"، بر اصول اساسی پایداری استوار است. 

صنعت فولاد در پیگیری پایداری و کربن زدایی از صنعت خود تنها نیست. بخش‌هایی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل به پیشرفت‌های فناوری، ارتقا زیرساخت‌ها و بهره‌وری انرژی می پردازد که صنعت فولاد را از نزدیک درگیر می‌کند.

 یکی از زمینه های مورد علاقه تولیدکنندگان فولاد سبز، حمل و نقل الکترونیکی و صنعت خودرو است.همانطور که وسایل نقلیه الکتریکی بیشتر و بیشتر رایج می شوند و به دنبال کاهش وزن خود هستند، تقاضا برای فولادهای سبک تر و قوی تر نیز افزایش می یابد. 

وسایل نقلیه الکتریکی به گریدهای فولادی خاصی که به عنوان «فولادهای الکتریکی» شناخته می‌شوند، نیاز دارند. انتظار می‌رود که تقاضای بازار برای این فولادهای سیلیکونی در سال‌های آینده افزایش یابد، زیرا استراتژی‌های حمل و نقل از استفاده سوخت های فسیلی فاصله گرفته است.

تولید فولاد سبز جنبه های مختلفی از تولید سازگار با محیط زیست را در بر می گیرد، از تصفیه آب گرفته تا کربن زدایی و بهبود بهره وری انرژی.

به غیر از اینکه از فولاد سبز به عنوان ماده پایه و اساسی برای صنعت خودروسازی استفاده می شود، تولید فولاد با انتشار دی اکسید کربن کمتر باعث افزایش تقاضا برای تقویت زیرساخت های حمل و نقل عمومی و انرژی برای آینده ای پایدارتر خواهد شد. فولاد سبز هم افزوده قابل توجهی برای تولیدکنندگان فولاد دارد و هم بخش مثبتی از گذار به سوی آینده ای پایدارتر برای صنعت فولاد و جامعه خواهد 

بود. 

از آنجایی که انتقال به سمت مسیر تولید سازگارتر با محیط زیست برای صنعت فولاد تازه شروع شده است، نیاز به همکاری فراتر از مرزهای جغرافیایی و صنعتی دارد تا به رهبران صنعت کمک کند تا اهداف خود را در انتقال به تولید فولاد سبز و پیشگام آینده‌ای پایدارتر برای صنعت فولاد تحقق بخشند. .